HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 10

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 84 4391 teʼsîrleridir. Bazı hayvânlarda ziyâ husûle getirmek bir kudretin zâhirî tezâhürüdür. Ateşböceği gibi kudret bazı hayvânlarda elektrik şeklinde tezâhür eder. Elektrik, ukde, adale ve asablarda görü [588] lür. Bazı hayvânların elektrik istihsâline mahsûs husûsî cihâzları mevcûddur. Torpil, jimnot, malapte- rurus gibi kuvvetli elektrik neşreden balıklar mevcûddur. Wilhelm Ostwald'a göre mâdde muʻayyen bir mekân dolduran kudret ve kudret tahavvülâtının imtizâcından başka bir şey değildir. Her şey kudretdir. Kudretçilerin görüşü böyledir. Bir buz parçasını elime aldım. Parça parlıyor, yani ziyâyı inkisâr etdiriyor ve gözüme gelen bir kuvve-i inşiʻâʻiyedir. Elim soğuk hissediyor. Hâricî moleküller ile dâhilî moleküller arasında bir fark mevcûddur. Bu fark soğuk hâlinde hissediliyor. Soğuk da bir kudretdir. Kudretler zâyiʻ olunca yeni kudretler doğuyor. Mahsûl-i hayâtîlerini yavaş, uzun müddet zarfında doğuran hayvânlar daha çok yaşadıkları hâlde çabuk ve sürʻatle mahsûl-i hayâtîlerini tevlîd edenler daha erken vefât etmekdedirler. Böcekler binlerce yumurtayı yumurtlamağı müteʻâkib ölü- yorlar. Zâtü's-sedeyâ bir veya iki yavru dünyâya getirdiklerinden daha uzun müddet yaşıyorlar. Puthe ve Boucher tarafından yazılan Création nâm kitâb da şöylece beyân-ı mütâlaʻa ediyor: "-Bazıları çok yaşamanın zekâ ile alâkası olduğunu iddiʻâ ediyorlar. Bu iddiʻâ boşdur. İmtidâd-ı hayâtın zekâ ile alâkası yokdur. Bazı balıklarda zekâ eseri olmadığı hâlde köpek, maymun ve diğer birçok mahlûkâta nazaran uzun müddet muʻammer olmakdadır". Bazı hayvânlarda imtidâd-ı hayât kaç senedir ve bunun tâʻyîni nasıl kâbildir? Bunu tedkîk ede- lim. Meselâ fili ve onu müteʻâkib balina balığını ele alalım. Fil ne kadar müddet yaşayabilir? Filin pek uzun seneler yaşadığı hakkında beyne'l-halk yerleşmiş bir kanâʻat vardır. Bu suâle cevâb vermek güç olmakla berâber gayr-ı kâbil değildir. Fil hakkında hayvânât bâğçeleri istatistikle- rinden elde edilmiş maʻlûmât-ı müktesebe ile cevâb vermek kâbilse de bu hüküm tâm olmayacakdır. Hayvânât bâğçelerinde yaşayan fillerle hür ve serbest sık ormanların sâyelikleri arasında geniş vâ- dîlerin ufku nâ-mahdûd sâhalarında yaşayan fillerle mukâyese etmek elbette doğru olamayacakdır. Fillerin bin sene yaşadıklarını iddiʻâ edenler vardır. Hatta Büyük İskender'in muhârebede rükûbuna mahsûs kullandığı file rast gelindiğini işitenler var. Bunlar uydurma masallardan ibâretdir. Bu esâtîrî masallara insân düşünmeden kanmakdadır. Nevʻ-i benî beşerde aldanmak bir ihtiyâcdır. Bilerek alda- nırız. Filin uzun seneler yaşadığı hakkındaki maʻlûmât kuvvetli esâsâta istinâd edemiyor ve zannedi- liyor ki, filler insânlar kadar yaşamakdadırlar. Balinalara gelince; bu hayvânın yaşını taʻyîn etmek de oldukça takrîbîdir. Bu husûsda bazı müşâhedeler bizi tenvîr etmekdedir. Maʻlûmunuzdur ki, balina balığı husûsî kancalarla avlanmakda- dır. Bu kancalar hayvânın cildi altındaki yağ tabakasına saplanır. Balina kuvvetli kuyruğu ile balıkçı- ların sandalını devirir. Kancanın merbût olduğu ip kopar. Kanca hayvânın yağ tabakalarının derinlik- lerinde kalır. Senelerce tabaka-i şahmiye içerisinde hiçbir zarar vermeden kalabilmekdedir. Nasıl ki yaralanan askerlerin vücûdlarının muhtelif nâhiyelerinde kurşun kalabilmekdedir. Kurşun çıkarmak pek tehlikeli avârızı gösteren nâhiyeler vardır. Kalb nâhiyesi hizâsına saplanan bir şarapnel parçasını orada bırakırız. Vücûd o demir parçasına nesc-i munzamdan bir örgü örer. Mahfaza içeresinde [589] o çelik parçası senelerce kalır. Böyle nâzik yerlere ameliyât-ı cerrâhiye yapmak tehlikelidir. Balina balığının yağ tabakasına saplanıp kalan kanca markası iʻtibârıyla iʻmâl edildiği târîh anlaşılabilir. Bu kancalarda mevcûd markalardan balina balığının mecrûh olduğu târîhi anlarız. Birinci Müşâhede: 1890 senesinde Bering Denizi'nde vurulan balina balığının sırtından çıkan kanca balina avı için kullanılan Montuzma markasını hâmildi. Bu marka 1850-1854 senelerinde bu