HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 10

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 86 4506 Salîb-i Ahmerlerin sâha-i faʻâliyetine dâhil olmakda ve bu sebeble Salîb-i Ahmer aʻzâlarının mühlik gazlarla bunların havâssını ve hîn-i hâcetde bu gazlara karşı yapılacak husûsî müdâvâtı gerek mün- feriden ve gerekse müctemiʻan bunlardan sıyânet-i nefs etmek usûllerini bilmeleri îcâb etmekdedir. Evvelâ zîrdeki satırlarda muhârebe gazlarından başlıcalarının teʼsîrât-ı fizyolojiyaiyelerine göre maʻlûm olan âtîdeki tasnîfini zikredelim. Bu gazlar kloro-asetofnon (chloracétophénone), kiya- nus bromo-benzil (cyanure de bromobenzyle etc.) ilh. gibi müvellidü'd-dümûʻ, kloro müvellidü'l-fos- for (chlore phosgéne) gibi muhnik veya muharriş iperit (ypérite) ve levizit (léwisite etc.) gibi münfit hâmız-ı kiyanus-ı mâʼ (acide cyanhydrique) gibi felce dûçâr edici arsenik mürekkebâtı (arsénicaux), arsin (arsines), difeni kloro arsin ilh. (dipheny choloro-arsine etc.) gibi havâssı tahrîş edici ve aksırtıcı ve hamz-ı karbon gibi vezâif-i teneffüsiye üzerine icrâ-yı teʼsîr edici bir takım sınıflara ayrılırlar. Müvellidü'd-dümûʻ gazlar gözlerde vecaʻ ve şedîd bir yanma husûle getirerek mebzûl bir sûret- de gözyaşı akıtdırır. Boğaz ve göğsü yakarak turûk-ı teneffüsiyede şiddetli tahrîşâtı ve bunları [3] mü- teʻâkib gaseyân ve kayyı mûcib olur ve bu hâller insâna gaz maskesini koymağa vakit bırakmayacak derecede âni ve serîʻ olarak vukûʻa gelir. Eşkıyânın istîsâlinde veya sâir bu gibi vezâif-i inzbâtiyede pek müessir olan bu sınıfdan mevâdda karşı gaz maskeleri pek emîn bir sıyânet âleti teşkîl ederler. Kloro-asetofnon Amerika'da mebzuliyetle istiʻmâl olunmuş bir müvellidü'd-dümûʻdur. Bu mâddenin havâda 200.000.000'da 1'den daha dûn bir kesâfetdeki mikdârı bile gözleri müteessir etmekde kifâyet eder. 20.000.000'da bir nisbeti ise boğaz ve burunda ciddî taharrüşât îkâʻına bâʻis olur. Binâberîn gaz maskelerini tecrübe ve tatbîke fevkalâde yarar bir mâddedir. Bu mikdâr ve nisbetdeki gaz aynı zamânda cild üzerinde bir yanma ve kaşındırma husûle getirir. Bu bâbda tatbîki îcâb eden müdâvât-ı tıbbiye, mecrûhu gazlı sâhadan çekerek gözlerini hafîf bir hâmız-ı bor veya tuz mahlûlü ile yıkamak gibi basît bir keyfiyetden ibâretdir ve bu sûretle hastalar az zamânda kesb-i ifâkat ederler. Klor, müvellidü'l-fosfor, kloro-pikrin gibi esâsen aynı âsâr-ı maraziye îkâʻ eden muharriş gazât ise esnâh-ı riʼeviye ve şuʻabât-ı kasabiye üzerinde daha bâriz teʼsîrât icrâ etdiklerinden özima-yı riʼevî husûle getirmelerinden korkulur. Göğüsde evcâʻ hissi, usret-i teneffüs, siʻâl-i şedîd, bunlar aʻrâz-ı müştere[k]lerindendir. Fakat en müessir tehlikeli netâyic özima-yı riʼevî husûle getirmelerin- dedir. Bu sınıfdan olan muhârebe gazlarının husûsî üç hâssa-i fizyolojiyesi zikre şâyândır: 1) Husûle getirdikleri tahavvülât-ı maraziyenin ancak birkaç sâʻat geçdikden sonra hissoluna- bilmesi 2) Hücerât-ı riʼeviyenin şiddetli taharrüşü netîcesi olarak husûle gelen özimanın, riʼelerin ihtivâ etdiği havâyı hârice defʻ u tard ederek bizzât mağrûklarda olduğu gibi hastayı kendi ifrâzâtıyla gark etmek sûretiyle mevtine bâʻis olması 3) 48 sâʻat yaşayabilen hastaların bilâhare sürʻatle iktisâb-ı âfiyet edebilmesi. Bu hastalarda iki şekil arz ederler. a-Erik mâvisi yâhûd siyanoz şekli: Bunda musâb olan zât pek ziyâde hasta, vecih muhtekan ve kırmızı, nabız ve teneffüs müsteriʻ bir imtilâ-yı riʼevî manzarası arz eder. b-Gül rengi şekli: Bunda ise vecih soluk ve esmerimtırak, uçuk bir renk ahz ve şefetân tezerruk eder ki, bu hâl şevk ve hübût-ı kuvâ aʻrâzıdır. Her iki hâlde de bu eşkâl kanda müvellidü'l-humûzanın pek büyük bir noksâniyetine delâlet etdiğinden ve bu noksâniyet de muharrişân-ı riʼeviyenin netâyic-i maraziyesi âsârından olduğundan bu bâbda tatbîki îcâb eden müdâvât-ı tıbbiye bu noksânı telâfi etmekden yani hastaya sâf müvelli- dü'l-humûza inşâkından ibâret kalır.