HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 10

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 86 4508 2) Eğer cüzʼî bir gaz hazım ve imtisâs olunmuş ise 4-6 sâʻat sonra kayʼât, miʻde ve emʻâda bir takım evcâʻa bâʻis olur. 3) 4-12 sâʻat zarfında serîʻ tahrîbâta inkılâb eden bir ihmirâr husûle getirir. 4) 14-48 sâʻat sonra hancere ve belʻûm ile şiryân-ı şezen ve kasabâtın iltihâbından mütevellid aʻrâz-ı teneffüsiye tezâhür eder. Hasta kalın bir sesle tekellüm eder ki, bu iperitiyle tesemmümün bir arz-ı mahsûsudur. Buna karşı maske her ne kadar gözleri ve turuk-ı teneffüsiyeyi vikâye ederse de bununla berâber dediğimiz gibi bu, gazın evvel emirde sinsi bir sûretde bedene hulûl ile teʼsîrâtını an- cak muahharan göstermesi yani alâim ü aʻrâzını üzerinden sâʻatlerce zamân mürûrundan sonra ızhâr etmesi yüzünden dâimâ mühlik bir gazdır. İperit gazı musâbîninin tedâvîsi gaz maskesi tatbîk etmek ve eldiven veya meselâ kâğıd gibi diğer bir takım setr edici vesâitle cildi setr ve muhâfaza etmekden ibâretdir. Bu mâdde 10-13 dakîka sonra şahsın elbisesini tebdîl ve sıcak su ve sabunla kendisini tağsîl ile kâbil-i izâle olup iperit suda pek az münhal olduğundan en iyi sûret-i gasl banyodan ziyâde suyun dâimâ tecdîdini müstelzim olan dökmek sûretiyle olanıdır. Büyük harbde gazât ile vukûʻ bulan te- lefât mecmûʻunun hemen yüzde seksenine bu iperit gazı sebebiyet vermişdir. Boğaz o derece gayr-ı mahsûsdur ki, ekser-i evkâtda kendisine karşı hiçbir tedbîr alınmasına lüzûm hissettirmeksizin icrâ-yı teʼsîr etmiş ve bu sûretle bir hayli zâyiʻâta sebebiyet vermişdir. Eğer efrâd kendilerine verilen evâmir ve tenbîhâta riʻâyetle bu bâbda gazın mevcûdiyetinden iştibâh hâsıl olan yerlerde gaz maskelerini istiʻmâl etmiş bulunsalardı, belki de bu derece telefât vermezlerdi. Felç edici gazât: Buna mümâsil hâmız-ı prusikdir. Bu gaz taht-ı teʼsîrinde kalınan müddetin temâdîsinden ziyâde mikdâr-ı kesâfetin ziyâdeliği ile teʼsîr ve kesb-i ehemmiyet etdiği cihetle be- dende terâküm sûretiyle icrâ-yı teʼsîr etmez. Müderris Barcroft [6] kendi tecârüb-i şahsiyesi ile bir meydân-ı maʻrekede askerler üzerine hiçbir teʼsîr icrâ etmeksizin bu gazdan havânın 2.000'de 1 nis- betinde teksîfi kâbil olduğunu isbât etmişdir. Bu nisbet 2.000'de 1 mikdâr kesâfetinin dûnunda kaldığı müddetçe yegâne hissedilecek aʻrâz-ı zâhiriye yalnız bir baş dönmesinden ibâret kalır. Bu gaza karşı köpekler insânlardan daha hassâs bulunmakdadır. 1.000'de 1 mikdâr kesâfetinin dûnundaki gazın ya hiç veya pek az teʼsîri vardır. Hâmız-ı prusik muhâsamât-ı muhtemelede istiʻmâl olunabilirse de netâyic-i müessire-i fiʻliye husûle getirmek için büyük bir mikyâsda teksîf olunmuş olması ve bir projektör vâsıtasıyla sevk olun- muş bulunması lâzımdır. Bu gibi bir ârızaya maʻrûz kalmış olanların tedâvîsi serbest havâda sunʻî teneffüs icrâsından ibâretdir. Havâssı tahrîş eden aksırtıcı gazât: Bunların kâffesi mürekkebât-ı arsenikiyeden ibâret arsin- lerdir ki arsenikli müvellidü'l-mâʼ makâmına kâim mahsûlât-ı kimyeviyeden müvellidü'l-mâʼ yeri- ne klor, brom siyanojen ve fenol veyâhûd etil cüzûrâtının âkimesiyle istihsâl olunurlar. Pek ziyâde semdâr olup burun ve göz ve cild gibi havâssa mahsûs uzuvlar üzerine şiddetle icrâ-yı teʼsîr ederek bunların iltihâbâtına sebebiyet verdikleri gibi kanı da ifsâd (hemoliz) ve fakrü'd-dem, bürkân dahi husûle getirirler. Di fenil kloro-arsinin havâda 200.000.000'da 1 nisbetindeki mikdârı bile beş dakîka maʻrûz kalmak şartıyla insânlarda hafîf ve muvakkat bir taharrüş-i enfî husûlüne kifâyet eder. Bu ga- zın teʼsîrâtına maʻrûz kalındığı takdîrde zâtü'l-munzamma ile müterâfık gözlerde, burunda, boğazda, diş etlerinde, vech ve fekkeynde evcâʻdan müteşekkil aʻrâz ile ifrâzât-ı luʻâbiyenin tezâyüdü gışâ-yı muhâtî-i enfin taharrüş ve şiddetli nezlesi, göğüs ve miʻde ağrıları ile ale'l-ekser kay gibi alâim serîʻan nümâyân olur.