HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 10

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 87 4539 Arz olunan sûret-i hallin fevkalâde netâyic husûle getirecek mesʻûd ve musîb bir usûl teşkîl et- diğini iddiʻâ etmem. Yalnız şunu diyebilirim ki, kimyânın askerlikden tecrîdi gene oldukça bir şeydir ve bu sûretle kimyâ harbinin imhâsına pek ziyâde yaklaşılmış olacakdtır". Bununla berâber Mösyö Van Eysinga'nın fevkalâde müdellel olan mütâlaʻa-i hukûkiyesinin işbu esâs kısmı sanâyiʻ-i kimyeviye ile bunun teşkîlâtına âgâh olanların fabrikalarında işleyen amelî ve hattâ kimyâgerlerin bile iʻmâl olunan mevâdd-ı kimyeviye ile usûl-i istihsâllerinin heyʼet-i umû- miyesi hakkında tamâm bir vukûf ve maʻlûmât hâsıl etmelerine müsâʻade etmeyerek mektûm tut- mak sûretiyle mümâsil iʻmâlâthânelere karşı tedbîr ve ihtiyâtlı davranan sanâyiʻ erbâbının bir takım kuyûd-ı ihtirâziye serd etmelerini mûcib olacakdır. Her ne kadar kimyâ faʻâliyetinin sulha hâdim ve beşeriyete nâfiʻ olacak bir sûrete hasr u tahdîdi için sanâyiʻ-i kimyeviyenin millîleştirilerek beynel- milel murâkabe tahtına vazʻı nazariyeten en iyi bir çâre ise de fakat "hükûmet sanâyiʻi" ihdâs etmek sûretiyle mâlî cihetden o derece vâsiʻ, iktisâdî ve ictimâʻî cihetden o kadar mühim bir ameliye teşkîl etmekdedir ki, icrâya vazʻı hâlinde nâ-kâbil-i iktihâm müşkilât îkâʻ ve ihdâs edeceğine şübhe edil- memelidir. Bunun hilâfına olarak kimyâ harbinin bi'l-cümle muʻâmelât ve münâsebâtında beynelmilel iyi bir teşkîlât ile bi'l-vâsıta menʻi tarîkı en iyi bir usûl olacağının şübhesiz bulunduğunda biz de Mösyö Van Eysinga ile hem-fikiriz. Müşârunileyhin ifâdesi vechile: "-El-yevm dünyâda mevcûd olanlardan daha iyi beynelmilel umûmî bir teşkîlât ve beynelmilel ihtilâfâtın halli için bi'l-cümle vesâit-i sulhiyenin inkişâfı, fakat kezâ bundan daha akdem olarak bir sûret-i halle muntazar bi'l-cümle beynelmilel mesâilin, beynelmilel ihtilâfât husûlü imkânını asgarî dereceye tenzîl edecek sûretde maʻkûl bir sûret-i halle rabtı ve gençliğin daha maʻkûl bir tarzda taʻlîm ü tedrîsi. Hulâsa-i kelâm, Cemʻiyet-i Akvâm sulhnâmesi müelliflerinin kemâl-i muvaffakiyetle çiz- miş oldukları büyük programın tamâmıyla mevkiʻ-i tatbîke vazʻı sâyesinde bu mesʼelenin bi'l-vâsıta halli kâbildir. Biz bu ifâdât arasında bilhâssa gençliğin ve milletlerin maʻkûl bir tarzda taʻlîm ü tedrîs edil- mesi keyfiyetine nazar-ı dikkati celb eder ve bu tedrîsât sâyesinde bütün milletlerin umûma şümûlü olan bi'l-cümle mesâil-i hayâtiyeyi keskin bir fikir ve nazar-ı insâniyetle ihâtalı bir sûretde hallederek milletleri tedrîcen maʻnevî bir terk-i teslîhâta îsâle müsâʻid bir seviyeye irtikâ etdirecek ve onları dünyâyı zehirleyen havâî ve kimyevî harbin kâbûsundan kurtaracak olan bir "Avrupa ideali" yarat- manın bizce bu mesʼelenin hallinin yegâne yolu olacağını beyân eyleriz. Kezâ bu tarzdaki tedrîsâtı teshîl ve milletler arasında kök salmış olan muʻannid ırkî sû-i tefehhümü defʻ u izâle için her sene milletler meyânından talebe, meʼmûr, tüccâr veya amele sınıfının müstaʻidlerinden binlerce genç eş- hâsın birkaç aylık bir müddet için mübâdele edilmeleri muvâfık olacağı fikrindeyiz. Bu usûl muhtelif milletler arasında muvâneset husûlüne pek ziyâde yarayacakdır. Bu fikrin zâten mevkiʻ-i münâkaşaya konduğunu ve tedkîk u taʻmîke lâyık derecede olduğunu zan [32] nederiz. Kezâ milletlerin bu sûretle yekdiğerine tedâhül ve imtizâcının hakîkate münkalib olması vâsıta ve yollarını ihzâr etmek Salîb-i Ahmer için diğer mesâʻî arasında en güzel ve asîl bir saʻy teşkîl edecekdir. Profesör Demolis _______________