HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 10

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 83 4331 Hüceyrelerin esâslı mürekkebât-ı kimyeviyeleri arasında teessüs eden muvâzeneye dâir zikret- diğimiz tecrübeler, taharrîler Mayer ile Schoeffer tetebbuʻâtıyla birleşir, her nesc muʻayyen yaşlarda lipoid 5 [544] şahma şebîh kısmın ihtivâ etdiği su mikdârıyla temiz olunur. Bazı müelliflere göre ihtiyârlık ensicenin gitdikçe mütezâyid sulanmalarını intâc eder ve protoplazmanın tahassürü de bu hâle refâkat eyler. Lipoidler vücûdumuzda kolesterin ve lesitin 6 hâlinde mevcûddur. 3-İhtiyârlama keyfiyetinde bir de uzvî zerrelerin tedevvürü mesʼelesi her şekl-i uzvî albümin moleküllerinin ayrı birer tarz-ı miʻmârîsine tatbîk eder. Muhtelif vasıfları (modalité) iyice îzâh ede- bilmeğe muvaffak olmak için yavaş yavaş takdîr olunmakdadır. Şimdilik verâset-i mihânikî hakkında kâfi derecede maʻlûmâtımız olmamakla berâber zî-hayâtların evsafına albümin moleküllerinin sûret-i tertîblerinin netîceleri gibi nazar etmek, bir de bu evsâfı bazı kimyevî cevherler üzerine değil, ancak merʼî ve kâbil-i tasavvur cismât (corpuscules) üzerine temerküz etdirmek zehâbları gitdikçe kuvvet bulmakdadır. Bu kanâʻatleri mevzûʻumuza rabt edebilmek için ihtiyârlama hâdisesi esnâsında albü- min moleküllerinin taʻdîlâta uğramaması ihtimâlini kabûl etmek lâzımdır. Fakat albümin molekül- lerinin teşekkülâtını şimdiden işe karıştırmak müşkildir. Terkîblerindeki faʻâliyet [545] hâlâ devâm etmekdedir. Bugün albüminin bütün vezâifi arasında maʻlûm olan şey amino hâmızât gibi nisbeten basît ve tamâmen muʻayyen cisimlerin birleşmelerini netîcelendirmesidir. Yirmi kadar amino asidler (amnio acides) vardır. Bunların mürekkeblerinin adedi nâ-mahdûddur. Çünkü yirmi mütevâlî asid bu- lundukları sıra üzerine hesâb ihtimâli nokta-i nazarından evsâfı ve terkîb kâʻidesince basît bir sûretde terkîb edilecek olursa 2.432.902.008.176.640.000 evzâʻa tekâbül eden mürekkebâta müncer olur. 5 Lipoid, Yunanca Ynos kelimesinden müştakdır. Lipoz, yağ demekdir. Bu nâm altında anâsır-ı şahmiyeyi hâvî ecsâm kasdedilmekdedir. Bunlar bazen fosfor ve azotu hâvî ve bazen fosfor ve azotdan muʻarrâ olmakla berâber mühim vezâif îfâ etmekdedirler. Lipoid kelimesine tâm bir taʻbîr bulunamamışdır. Bir müellif bu nâm altında bulunan ci- simlerin tasabbün hâssasıyla muttasıf olmadıklarını, hüceyrât-ı hayvâniyenin alkol muvâcehesinde bir extrait hulâsa bırakmakda olduğunu beyân eder. Bu adem-i tasabbun keyfiyeti yalnız kolestrine âid olabilir. Fakat lesitine âid olamaz. Everton'a nazaran kloroform ve eterde eriyen mevâdd-ı şahmiyeye ve buna mümâsil mevâdda lipoid (li- poïde) nâmı verilir. Krause, bunları âdî mevâdd-ı şahmiyeden tefrîk için Almanca asıl mevâdd-ı şahmiye maʻnâsına olan edelfette kelimesini kullanıyor. Hâl-i hâzırda iki tâne lipoid tanırız. Biri lesitin, diğeri kolesterindir. Kolesterin ecsâm-ı azotiye ve fosfordan muʻarrâdır. Lesitin azot fosforu ihtivâ etmekdedir. 6 Lesitin bir fosfatîdir. Nazariyât iʻtibârıyla şu düstûru hâvîdir. Tabîʻî olarak koline mümâsil diğer ecsâmda bulunabilir. Fakat bugüne kadar lesitinin tezâʻufundan husûle gelen kolin müsbet bir sûretde gösterilememişdir. Yukarı düstûrda görüldüğü üzere asid cezrleri, gliserin cezrleriyle eser teşkîl etmekdedir ki, asid cezrleri de oleik, steraik, palmitikden ibâretdir. Bugüne kadar aynı cezrde aynı cinsden mi yoksa muhtelif cinsden [mi] hâmızâtı hâvî aksâm bulunduğu katʻî sûretde gösterilememişdir. Meselâ yumurta sarısında görülen steraikin, palmitikin, oleikin aynı cezrden mi yoksa muhtelif cezrden mi husûle geldiği isbât edi- lememişdir.