HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 3

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 31 1270 1-Memleketin erbâb-ı maʻârifinden bir zâtın ancak beş yaşındaki kız çocuğu bir aydan beri hım hım konuşmağa başlıyor. Muʻâyene etdim. Sağ taraf hufre-i enfiyesinde nazar-ı dikkati celb eden tenebbütât ile taraf-ı muvâfık ukadât-ı tahte'l-fekkiyesinin intibâcı nazar-ı dikkati celb eyledi. Aʻrâz-ı mukaddimede çocuğun üç ay mukaddem pederinin çiftliğine gitdiği ve oradan boğazında yara ile avdet etdiği ve bu yaraların gargara ile geçdiği tebeyyün ediyordu. Frengi tedâvîsine başladım. Bir hafta sonra çocuğun pederi hım hımlığın zavâle yüz tutduğunu maʻa't-teşekkür zikretdi. Hastalığın frengi olduğunu ve orada bulunan etıbbânın tedâvîsinden vâreste kalamayacağını etrâfıyla anlatdım. 2-Beldenin hükûmet tabîbi Doktor Hakkı Rüşdü Bey ile eşrâfdan bir âileye daʻvet olunuyoruz. Efrâd-ı âile meyânında tüberkülozun devr-i sânîsinde bir kadın, verdiği aʻrâz ile beş-altı sene mukad- dem frengiye tutulmuş olduğuna şübhe kalmayan diğer bir kadın, on üç yaşlarında frenginin en sârî şekli addedilen plak mukozlar ile mücehhez bir erkek çocuk, kucakda ve ortada dolaşan 1,5-10 yaş- larında da dört [234] çocuk mevcûd. Bunların kâffesi yekdiğeriyle bilâ-pervâ gâyet samîmî temâsda bulunuyorlar. Hastalıkların vehâmetini zikrederek ayrıldık. 3-Elli beş yaşlarında irido-sifilite mübtelâ, niʻmet-i basardan mahrûm bir kadın hadekalar teʻâ- mülünü kısmen muhâfaza eyliyor. Dokuz çocuk doğurmuş, yedisi vefât etmiş. Altmışlık kocasının muʻâyenesi ile lühâtla düşmüş bulunduğunu gördüm. Yirmi beş sene mukaddem tütsü tedâvîsine tâbiʻ tutulduğunu ve o vakitden beri o fenâ illeti bir daha görmediğini (?!) meserretle söyledi. 4-On altı çağında sol unku'l-kademde samg-ı efrencî ile berây-ı muʻâyene mürâcaʻat eden bir çiftçi. İrsiyet-i efrenciye alâmâtı yok. Kendisi de ahvâl-i mâziyesine dâir maʻlûmât veremiyor. 5-Yirmi beş yaşında sağ sâkında biri açılmış, diğeri henüz devr-i takayyuhda iki samg-ı efren- cî arz eden bir delikanlı. Dâʼ-i efrenc-i vilâdî avârızı maʻa-ziyâdetin zâhir. Sifilit tümörs nedbeleri, hulâsa bunlara mümâsil daha birkaç vakʻa memleketde frenginin her şeklinin bulunduğuna edille-i kâtıʻa teşkîl eyliyor. Hükûmet tabîbi refîk-i muhteremim Doktor Hakkı Rüşdü Bey'in taht-ı idâresin- de bulunan frengi dispanserine Teşrîn-i Evvel [13]38 [Ekim 1922] târîhinden Teşrîn-i Evvel [13]39 [Ekim 1923] târîhine kadar bir sene zarfında mürâcaʻat eden 316 hastadan 105'inin on beş yaşına kadar çocuklardan, 175'inin kırk yaşına kadar kâhillerden ve mütebâkî 36'sının da ihtiyârlardan ibâret olduğu görülüyor. Çocukların % 80'inin dâü'l-efrenc ile, % 20'sinin dâü'l-efrenc-i vilâdî ile maʻlûl oldukları te- beyyün ediyor. Kâhiller umûmiyetle kesbî frengi aʻzâsıyla geliyorlar. Mûmâileyh Hakkı Bey'in gâyet ehemmiyetle taʻkîb etdiği etfâl frengisinin vilâdî bulunanları sırf Çerkeslere kesbî olanları da Türk ve Gürcülere âid olduğu görülüyor ki, bu da Çerkeslerin daha münzeviyâne yaşamalarından başka bir şeye atfolunamaz. Şurada Hakkı Bey'in beni tenvîr husûsunda vâkiʻ olan muʻâvenetlerine teşekkür etmeği vecîbe telâkkî ediyorum. Esnâ-yı avdetde Samsun'da geçirdiğim müddet bu husûsda beni daha tenvîr etdi. Samsun Bele- diyesi'nin himmeti ile şehrin muʻtenâ bir yamacında vücûda getirilen gurebâ hastahânesi hâl-i hâzır-ı fenne muvâfık inşâ olunmuş ve iki muktedir genç ve gayûr arkadâşların yed-i hazâkatine tevdîʻ edil- miş. Sertabîbi Operatör Fehmi Bey'in delâleti ile hastahâneyi gezdim. Gerek Fehmi gerekse Dâhiliye Tabîbi Bakteriyolog Nureddin Bey'in mesleklerine olan merbûtiyeti bir koğuşdan diğerine geçdikçe daha ziyâde nazar-ı dikkate çarpıyor ve denebilir ki, bu iki genç hayâtlarını yalnız hastalarının sıhha- tine ve hastahânenin nezâfet ü intizâmına tahsîs ile didinerek geçiriyorlar. Hastahânede malarya için tefrîk edilen yirmi dörder yataklı iki koğuşdaki kırk sekiz hastadan kırk yedisinin tropik[y]a ve yalnız bir tânesinin trisyana olduğunu Nureddin Bey söyledi ve tropik[y] a ale'l-ekser tâm bir hemoliz ile geldikleri için tedâvînin kârger-i teʼsîr olmadığını ilâve eyledi.