HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 4

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 38 1707 Bursa, Samsun ve Adana mücâdele mıntıka teşkîlâtı merkezi oluyor da bu memleketlerden daha ziyâde sıtmadan muztarib olan ve Anadolu'da en ziyâde sıtmalı mıntıka olan Antalya, meskûn- larından yüzde yetmiş beşi dalak taşıyan bu güzel ve fakat bedbaht yurd, neden mücâdele merkezi olmuyor? Bunu anlayamıyorum! Komisyonda bu mıntıkayı bilenler yoksa Sıhhiye Vekâleti büyük bir fecâʻat arz eden mıntıkamıza âid raporu neden unutmuş oluyor? Bunu anlayamıyor ve teessürle kaydediyorum. Dahası var. Mebʻûslarımız geldi, gezdiler, gördüler ve gördüklerini söylerken sıtma- ya âid ne mevʻizelerinde ne konferanslarında memleketimizin bu elîm derdinden hiç bahsetmediler. Hiç olmazsa kendilerini dinleyenlerin benizleri niçin solukdur, karınları niçin şişdir, sormadılar ve sıtma mücâdelesi için bu sene vilâyetimizde ne gibi mesâʻî olmuşdur, tedkîk etmediler? Buna âid bize hiçbir şey söylemediler, vaʻd etmediler. Bizim mütemâdiyen onları olsun dinlememiz bile bize bu kadarcık bir hak olsun bahşetmedi mi? Buna hayret ediyor ve müteessir oluyoruz. Doktor Ferruh Niyazi" _______________ Malaryaya Tutulmak Ağır Bir Cürümdür. Panama Sıhhiye Diktatörü ve Sineklerin Düşmanı Doktor Gold Treyt'in Beyânâtı Malarya'ya tutulacak olursanız, sakın doktor olduğuna aldanarak kendinizi Doktor Gold Treyt'e tedâvî etdirmeğe kalkışmayınız. Ta Panama'dan bir-iki gün için İstanbul'a gelen bu doktor çok nâzik bir adamdır. Tıbkı bacanağı ve Amerika Mümessili Amiral Bristol gibi, dudaklarından hiçbir zamân hoş bir tebessüm eksik olmaz. Fakat yanında malarya, sivrisinek gibi bir isim telâffuz edilir edilmez Doktor Gold Treyt'in hâli, tavrı, rengi birdenbire değişir. Derhâl abûs bir yeniçeri tavrını takınır. Malaryaya tutulduğunuzdan dolayı size acımağı hâtırından bile geçirmez. Hasta olmanızı beşeriyetin malarya denilen başdüşmanıyla temâs etdiğinize, o düşmanla mücâdelede ihmâl gösterdiğinize alâ- met diye telâkkî eder. Size ilâc vermezden evvel cezâ vermeği hâtırına getirir. Doktor Gold Treyt umûmiyetle ilâcdan ziyâde cezâ vermekle meʼlûf bir adamdır. Kendisi Pa- nama sıhhiye [66] diktatörüdür. Sıhhatin sıyânetine, malaryanın kökünden imhâsına taʻalluk eden bir mesʼele baş gösterince Doktor Gold Treyt oturup polis müdürüne, mahkeme reîsine tezkereler yazmaz; polis müdürü, hâkim hep kendisidir. Sıhhiye polislerinden birkaçını derhâl malarya ve sinek denilen düşmanlarla teşrîk-i mesâʻî eden adamın evine gönderir. Adam cebren getirilir. Doktor Gold Treyt hâkim kıyâfetini bile giymeğe lüzûm görmeden bir sâniyede hâkim tavrını takınır. Mücrime yüz dolar, iki yüz dolar cezâ verir. Panama müstakil bir hükûmetdir. Yalnız kanalın iki tarafında beşer mil derinliğinde arâzîyi mutlak sûretde Amerika hâkimiyetine vakfetmişdir. Bunun hâricinde Panama'nın hukûk-ı hâkimiyeti yalnız bir mesʼelede tahdîd edilmişdir. O da sıhhiye mesʼelesidir. Bu mesʼelede bir Amerika sıhhiye mütehassısının emri kânûndur. Panama Cumhûriyeti'nde sıhhî mesʼelelerde bunun fevkinde kânûn ve idâre yokdur. Doktor Gold Treyt taʻassubkârâne bir tarzda bu vazîfeyi îfâ eden adam sıfatıyla Panama'da her- kes tarafından söylediğini iddiʻâ etmek mümkün değildir. Panama reîsicumhûru, reîsicumhûr muʻâvi- ni bile doktorun demir gibi irâdesiyle çarpışmışdır. Doktor Gold Treyt süthânelerin temiz tutulmasını emretmişdi. Hâlbuki Panama'da en çok süt istihsâl eden adam bizzât reîsicumhûrdu. Süthâneleri eski