HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 4

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 39 1728 Nakil çabuk ve sarsıntısız olmalıdır. En mükemmel arabalar, otomobiller, en serîʻ katarlar bile nakilde matlûb şerâiti hâiz değildir. Fenn-i tıb ve fenn-i cerrâhî asepsi, radyoloji gibi usûl ve keşfiyât ve vesâit ile hemen kemâle ermiş ise de çok defa müdâhale ve ameliyâtda muvaffakiyet, tıbbî/cerrâhî ilk teşebbüs ve hareket olan nakle tâbiʻdir. Yaralı naklinde mefkûre yalnız sıhhiye tayyâresiyledir. Serîʻ ve muntazam nakil, evcâʻ ve ız- tırâbât-ı beşeri esirger ve hayât-ı insânı kurtarır. İşte bu sebebden memâlik-i mütemeddinede sıhhi- ye-i askeriye idâreleri yalnız harb esnâsında değil, sâir zamânlarda da nakliyâtı bilâ-tereddüd sıhhiye tayyâreleri ile yapmakdadırlar. Fransa'da son zamânlarda, şark ve garbda, Suriye ve Fas'da sıhhiye tayyâreleriyle 2.000'den fazla nakliyâtda bulunulduğu hâlde hiçbir kazâ ve ârıza olmamışdır. Hattâ olsa bile ne çıkar? Kurtu- lan 2.000 hayâta mukâbil bir-iki zıyâʻ. Tabâbetde, fenn-i cerrâhîde öyle iki bin yâhûd binde bir değil, yüzde iki-üç zıyâʻ ile ameliyâta girişilmiyor mu? Kloroform koklatılmasında binde bir kazâ olmuyor mu? Kloroform lüzûm etdiği zamân verilir. Mecrûhînin naklinde tayyâre, iktizâsında yani hasta ve yaralıların serîʻan nakline lüzûm-ı katʻî görüldüğü anda muhâtaralı olduğu bilinerek kullanılmalıdır. Hasta ve yaralılar birçok ahvâlde tayyâreler ile nakillerini kendileri arzu eylemekdedirler. Nakildeki masraf ancak yeniden sıhhiye tayyâresi iʻmâlinde nazar-ı dikkate [78] alınılabilir. Hayât-ı beşer her şeyden kıymetdâr değil midir? Tayyâre ile mecrûh ve hasta nakli, hattâ nâdiren ve istisnâen bir hastahânenin tahliyesi fikri bile öyle defaten kimseye tevârüd etmemişdir. Bu fikri doğuran ancak vakʻa ve ihtiyâcdır. Son harbin bi- dâyetinde, Sırbiye ricʻatinde Yüzbaşı Danjeleze ve Mülâzım Polan, askerî tayyâreleriyle Prizrin'den İşkodra'ya kadar vahîm sûretde mecrûh on iki arkadâşını nakleylemişlerdir. Bilâhare bu husûsda her yerde tayyâreler istiʻmâline ve sıhhiye tayyâreleri inşâsına başlanmışdır. Muhârebe meydânlarında askerî tayyâresinin vazîfesi yalnız keşfiyât ve bombardıman gibi husûsâtdan ibâret olmayıp sürʻati ile diğer bazı hizmetlerde bulunmak ve bu sûretle askerin maʻne- viyâtını takviye eylemekdir. Âdî vesâit-i nakliyeden istifâde olunamadığı zamân tayyâre muhâsara tahtındaki mahallere, ileri hareket eden kıtaʻâta yiyecek, ilâc, iktizâsında doktor ve operatör götürerek fevkalâde hizmet eder. Hele şimendiferleri ve yolları olmayan memleketlerde mecrûhîn ve marzânın nakli halli en ziyâde müşkil bir mesʼele mâhiyetindedir. Bu gibi yerlerde tayyâre istiʻmâli mecbûrîdir. Fî 1920 senesinde Fransızlar Suriye ve Adana vilâyetlerini işgâl eyledikleri zamân tayyâre- lerini harbden sonra vahîm sûretde yaralanan ve hastalanan askeri toplayıp nakletmek ile mükellef kılıyorlarmış. Karnından, başından, uyluğundan, göğsünden yaralanan birçok zâbit ve neferler tayyâ- relerle naklolunuyormuş. Yavaş yavaş tayyârelere yatarak hasta konulmağa başlanmış ve âdî Bréguet tayyâresinde, sedye konmak üzere husûsî tertîbâtda bulunulmuş. Haleb, İskenderun, Adana, Ayıntab hastahânelerindeki mecrûhînin nakli tayyârelerle olmuş, yüzden ziyâde mecrûh ve hasta bilâ-ârıza bu vâsıta ile nakledilmişdir. A 2 14 damgalı, Bréguet harb tayyâresi, iki yatarak mecrûh konulmak üzere sıhhiye tayyâresine tahvîl olunmuşdur. Fransa'da Chassaing sistemindeki sıhhiye tayyârelerinden çok istifâde olunmuşdur. Suriye'de Tayyâre Kumandanı Mîralây Donen fî 1920 senesinde harb tayyârelerini eslihadan tecrîd ile kar ve düşman ile muhât mevkiʻlerde yaralı ve hastaları arayıp büyük sıhhiye merkezine