HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 4

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 40 1815 Ahmedli silsile-i cibâli eteklerinde on altı metre irtifâʻa kadar tenezzül etmekdedir. Bu irtifâʻ farkı bize nâhiyenin merzagiyeti hakkında bir fikir verebilir. İşte bu sebebden de ovanın en münhat ma- hallinde de Cellad gölü teşekkül etmiş bulunmakdadır. Şimâlden cenûba doğru meyille imtidâd eden ovada meskûn kurânın mevkiʻiyle merzagiyeti taʻayyün edebilmekdedir. Hat güzergâhını taʻkîben Kuşçu Burnu'nda seviye-i bahrdan irtifâʻ takrîben altmış iken Torbalı'da kırk, Tepeköyü'nde yirmi sekiz, Cellad İstasyonu'nda on altıdır. O hâlde Tepeköyü'nden iʻtibâren cenûba isâbet eden kurâda sıtma daha dehşetli hüküm-fermâdır. Fi'l-hakîka Çaybaşı, Arapçı, Subaşı, Tulum ilh. gibi köylerde sıtma daha vehâmet arz etmekdedir. Esâsen bu köyler de bataklık menbaʻı olan Cellad'a daha ya- kındırlar. İrtifâʻı Cellad'a nisbeten daha yüksek bulunmasına rağmen Kaplancık gölü bataklıklarıyla mülevves olan Kayas ve civârı da merzagiyet iʻtibârıyla cenûb aksâmına müsâvîdir. Cellad gölü en münhat mevkiʻde tabîʻaten teessüs etmiş bir göl, daha doğrusu bir bataklık olduğuna göre bunun tamâmen imhâ ve teybîsi imkânsızdır. Çünkü bu göl kendisine yaz ve kış akmakda veya mecrâsının bozuk olmasından bi'l-mecbûriye karışmakda olan çay sularıyla beslenmekdedir. Kış mevsimlerinde ise dağlardan inen ve ovanın bütün miyâh-ı câriyesi arâzînin mârru'z-zikr arz edilen meyli hasebiyle bu göle cereyân etmekdedir. Yaz ve kış dâimî bu gölü besleyen Kaplancık gölünden gelen bir çay ile Küçükmenderes'dir. Muvakkat bir zamân kış mevsimlerinde Nif silsile-i cibâlinden toplanıp Fetrek çayı nâmıyla gâyet vâsiʻ sahadan ovayı müstakîmen katʻ eden bu sular da Çaybaşı karyesi civârında bu göle dökülmekdedir ve işbu Fetrek çayının mecrâsı arzı bazı yerlerde kırk-elli metreyi bulmak üzere gâyet geniş bir yatak yapmışdır. Bütün yaz müddetiyle kuru kalır ve kışın mecrânın adem-i in- tizâmı hasebiyle mebzûl yağmurlar da tuğyân ederek hattâ Çaybaşı karyesinin bir kısmı sular altında kalır. Bunlardan başka Arslanlar karyesinden çıkan diğer bir menbaʻ suyu da ovada kendine gayr-ı muntazam mecrâlar tevlîd ederek bir kısmı Menderes'e dökülmek üzere Meşhed karyesi civârında göl ve bataklıklar tevlîd eder. Bir kısmı Arapçı hizâlarında bataklıklar hâlinde durur. Nâhiyenin en münhat kısmı Cellad gölü bulunmasına binâen işbu gölün imlâ ve teybîsi adî- mü'l-imkândır. Yalnız yeter ki bu gölün tamâmıyla imlâ ve imhâsı arzu olunduğu takdîrde pek vâsiʻ sâhalarda yapılacak ameliye-i türâbiye ile ovanın bu inhitâtını giderebilmek lâzımdır. Yoksa yalnız gölün imhâ ve imlâsı sûretiyle arâzî-i mezrûʻa elde edileceği tasavvur edilirsa çok yanlış olur. Çünkü doldurulduğu farz edilen işbu mahalle fazla yağmurlar düşdüğü mevsimde dağlardan inen ve ova- nın miyâh-ı câriyesi meyil îcâbı yine gelip bu noktada toplanarak aynı gölü teşkîl edecekdir. Yalnız burada en elzem ve mübrem bir tedbîr el-yevm gölün kapanmış olan Menderes ayağını açmak ve Menderes'in tathîriyle işbu nehre sâlim bir cereyân teʼmîn etmekdir. Bundan sonra ovada da kanali- zasyon teşkîlâtı yapılacak olursa mehmâ-emken tevessüʻ edebilmek kâbiliyetinde olan göle mâniʻ ve bir kısım bataklıklar da tefcîr edilebilmiş olsun. Sıhhî ve ictimâʻî teşkîlâtın öteden beri beyne'l-halk adem-i mevcûdiyeti ve teessüs etmiş mer- zagiyet hasebiyle sıtma azîm tahrîbât yapmakdadır. Dispanserimize vâkiʻ olan mürâcaʻatlarda bir ay zarfında sıtma musâbîni aʻzamî % 65-70, as- garî % 40'ı bulmakdadır. Temmuz ayından bedʼ ederek Teşrîn-i Evvel nihâyetine kadar yeni intânlar görülmekde, sâir aylarda nüksler devâm etmekdedir. Hemen ekserîsinin tıhâlleri mütefahhim olup bi'n-netîce kebed de istihâleye dûçâr olmuş bulunmasından müzmin sû-i hazmlar tevlîd etmişdir. esâsen mevcûd fakrü'd-dem amîkleri işbu sû-i hazmları teşdîd edegelmekdedir. O kadar ki, nevbetleri muʻayyen zamânda gelen [140] bir şahsa dâhilen iʻtâ kılınan kinin derhâl ishâller tevlîd etmekdedir. Bu hâlde kininin emʻâda teressüb ederek tahrîş eylemesinden maslî ishâllere sebeb olmakdadır. Böy- lece yevmiye bir buçuk gram kinin verildiği hâlde nevbet izâle etmediği gibi ishâller tevlîd eyleyen vekâyiʻde 0,75 santigram miyân-ı adale kinin derhâl teʼsîrini göstermekdedir ve bir de hayâta pek