HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 5

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 43 2008 SİNEKLER VE SIHHAT-İ UMÛMİYE Bildiğimiz âdî sinekler emrâz-ı intâniyenin ve bilhâssa istîlâî ishâl, kolera, hummâ-yı tifoidi, göz iltihâbı ve dizanterinin vâsıta-i nakil ve sirâyetidir. Sirâyetine vâsıta oldukları ishâlin etfâl arasın- da yapdığı tahrîbâtdan dolayı bu haşerâta "mini miniler kâtili" gibi menhûs bir isim verilmesinde ne kadar isâbet edilmişdir! Sinekler gıdâlarını müzahrafâtdan, hâl-i tefessühde olan mevâdd-ı hayvâniyeden ve her nevʻ ecsâm-ı uzviye bakâyâsından tedârük ederler. Süt, et, balık, meyve ve şeker gibi meʼkûlât ve meşrû- bâtımıza pis ve mülevves ayak ve hortumlarını sokarlar. İnsânı en ziyâde iğzâb eden iʻtiyâdlarından biri de necâseti gıdâmıza ve bilhâssa gıdâmızdan katı olanların üzerlerine bırakması ve biraz sonra gelip bunu yeniden massetmesi ve bu esnâda râhatsız edilecek olurlarsa son yedikleri şeyin bakıyye- sini terk ederek kaçıp gitmeleridir. Sürʻat-i fevkalâde ile Haziran, Teşrîn-i Evvel ayları arasında tefrîhleri sineklerin imhâsını işkâl etmekdedir. Yapılan hesâba nazaran dişi bir sinek yirmi bir defa yumurtlamasında 2.367 yumurta yapar. Sürfe sekiz sâʻat zarfında kemâle gelir ve havânın derece-i harâretine tebaʻan dört veya beş günde tamâmıyla neşv ü nemâ bulur. Üç haftalık hayâta dâhil olan her dişi yumurtlamaya başladı- ğından dolayı fevkalâde tekessür etmekdedir. Binâenaleyh tekmîl sineklerin yüzde doksan dokuzunu Haziran'da imhâ etmek mümkün olsa bile kalanlar bir nesilde yine mikdâr-ı sâbıka iʻâde edebilecek derecede yumurta meydâna getirmiş olacaklardır. Kâhil sinekleri imhâ etmekle büyük bir fâide teʼmîn edilemez. Bilhâssa tefrîhlerine karşı mücâ- dele tertîb ve sürfeleri imhâ etmek mutlak elzemdir. Bir sinek yetmiş günden fazla yaşayamadığı için kış günlerinde ber-hayât kalamaz. Bazen bir- kaç sürfe müsâʻid bir zemîn bulacak olursa chrysalide yani dûd-ı hadîs hâlinde kışa mukâ[ve]met ederek ilkbahârda zuhûr edebilirler. Sineklerin kış esnâsında ale'd-devâm tekessürleri bazı ahvâl ü esbâba da atfedilmekdedir. Sonbahârla kış esnâsında yapılacak sinek mücâdelesi en ziyâde muvaffakiyet teʼmîn etmekdedir. Bu mevsimlerde lokantalarda, matbahlarda, evlerde, ahırlarda hulâsa yaz mevsimine intizâren ilticâ edebilecekleri mahallerde sinekler imhâ edilmelidir. Ehlî veya beytî sinekler tercîhen gübre yığınlarına yumurtlarlar. Tâze gübrenin sineği celb et- diği ise pek az kimseler için maʻlûmdur. Yumurtaların inkişâfına tahammür etmiş, mayalanmış gübre müsâʻid olmadığından eski gübreler ya tazyîk edilmek veya basdırılmak lâzımdır. Tâze gübre kuru- muş ise sulatdırdıkdan sonra kürekle sıkıştırılarak [266] bir yığın hâline getirilir. Evlerde toplanan süprüntülere mahsûs kablar sineklerin dühûlüne mâniʻ olacak sûretde kapalı tutulmalıdır. Sinekler uzun mesâfelere kadar katʻ-ı mesâfe etdikleri için müzahrafâtın mesâkinden pek uzak tarlalara nakledilmesi unutulmamalıdır. Meʼkûlâtımız sık tel kafesli yemek dolâblarında taht-ı muhâfazaya alınmalıdır. Lüzûcetli, zehirli kâğıdlar vesâir sinek öldürücü mahlûller yalnız kâhil sineklerin itlâfına hiz- met etdikleri için ikinci derecede hâiz-i ehemmiyetdir. Sârî hastalığa tutulanlara sinek konmamasına dikkat edilmelidir. Hulâsa, en iyi tedâbîr-i vâkıye temizlikdir. Sineğin vücûdu adem-i tahâret ve gayr-ı sıhhî şerâite delâlet eder. _______________