HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 5

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 47 2206 Bitden halâs olmak için şedîd ve müessir tedâbîrin tatbîki zarûrîdir. Birçok insânlar güneşde, dere kenârında bir yaz günü vücûdlarındaki elbiseyi çıkararak bitlen- dikleri yani mevcûd tufeylâtı birer birer ayıklayıp öldürdükleri müşâhede edilir. Bu gibi basît ameliye ile bitlerden kurtulduklarına zâhib olan bu zavallıların birkaç gün sonra tekrâr bit istîlâsına maʻrûz kalacakları bedîhîdir. Çünkü elbise ve eşyânın dikiş yerlerine yapışmış olan sirke ve yavşakları görüp öldürmemişlerdir. Hattâ bu gibi câhil halkda bu sebebden dolayı bitin vücûddan hâsıl olan bir mahlûk olduğu kanâʻati bile mevcûddur. Binâenaleyh bu tufeyl ile mücâdele için sâdece bitleri değil, sirke ve yavşakları da nazar-ı dik- kate almak îcâb eder. Bit ve sirkelerinin hikemî ve kimyevî mevâdda karşı mukâvemetleri şâyân-ı dikkatdir. Soğuğa karşı hâtırı sayılır derecede mukâvimdirler. Tahte's-sıfır on derecede ölmezler. Tah- te's-sıfır altı derecede 3-4 gün tahammül ederler. Rutûbete karşı da pek müteessir değildirler. Bir müellif bitleri 24, sirkeleri 28 sâʻat su altında bırakmış ve ölmediklerini görmüşdür. Kezâ aynı müellif sirkeleri kemik yağı içinde 22 sâʻat tutmuş, bilâhare tabîʻî yavşakların zuhûra geldiğini görmüşdür. Aynı yağ derûnunda bitler altı sâʻat durdukları hâlde yine yaşamışlardır. Bir bitin ölmesi için 45 derece-i harâretde bir sâʻat, 55 derece-i harâretde üç çâryek, 60 derece-i harâretde 15-20 dakîka, 80 derece-i harâretde birkaç dakîka lâzımdır. Sirkelerin ölmesi için mârru'z-zikr derece-i harâretlerin daha yükselmesi veya müddetin biraz uzaması lâzımdır. Bitler açlığa karşı da çok hassâsdırlar. Soğukda açlığa 3-4 günden fazla mütehammildirler. Sir- keler soğukda 27 gün yaşamışlar ve nesillerini idâme kâbiliyetini muhâfaza etmişlerdir. [402] Bitler, sıcakda açlığa bilakis 1-2 günden fazla tahammül edemezler. On gün içinde kan emmeden bitlerin öldükleri görülmüşdür. Yavşaklar 7-8 gün açlığa tahammül edebilirler. Maʻamâfîh beş gün aç kalan bir dişi bitin yumurtladığı da görülmüşdür. Kimyevî müessirâtdan yüzde 3-5 krezol sabunu mahlûlünde bitler bir sâʻatde, yüzde 1 süblime mahlûlünde bitler 18 saʻatde, binde bir süblime mahlûlünde sirkelerin on dakîkada öldükleri görül- müşdür. Yüzde beş formalin mahlûlünde sirkelerin 24 sâʻatde bile ölmedikleri zikrolunmakdadır. Bitlerin sahte ölümleri de şâyân-ı zikirdir. Gaz ve buhâr neşreden mevâddın taht-ı teʼsîrinde ölü gibi görünen ve sâʻatlerce baygın kalan bitlerin bir müddet sonra cânlandıkları görülür. Binâenaleyh gerek temizleme mahallerinde ve gerekse hastahânelerde bu husûsa gâyet dikkat edilmelidir. Vücûddan çıkarılmış bir bitli elbisenin hiçbir teʼsîre maʻruz kalmaksızın bitden ve tehlikeden ârî bir hâle gelmesi için üzerinden 39 gün gibi bir müddet geçmesi lâzımdır. Şu hâlde bir kısım halkın bâtıl iʻtikâdından olan bitli elbise ve eşyâyı 1-2 gece ayaza bırakmak veya sıcak suya batırıp çıkarmak gibi tedbîrler ile bit tehlikesinin önüne geçilemeyeceğini herkes bilmelidir. Bit mücâdelesinde gerek hükûmet ve gerekse milletin mütekâbil vezâifi vardır.