HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 5

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 42 1948 İnsânda Sıtma Tufeylâtı S-Bir sivrisinek, sıtma tufeylâtını insânı ısırarak kanına naklederse ne olur? C-Kana geçen tufeylât hemen küreyvât-ı hamrâ-yı dem içine girerler. Bunlar pek küçük şeyler olup küreyvât-ı hamrâyı yiyerek taʻayyüş eder ve yavaş yavaş büyürler. Bilâhare kenârları beyzî bir şekil alır ve ortalarına ufak bir nokta alarak tamâmen fassî bir manzara hâline gelirler. Baʻdehû kürey- ve-i hamrâ çatlar ve serbest hâline geçen genç tufeylât cibilliyetleri iktizâsı yeniden küreyvât-ı hamrâ üzerine hücûm ederek dâhiline girmiş olurlar ve vâlide tufeyl misillü tekâmüle sâʻî olurlar. S-Tufeyl işbu devrede kaç kısma ayrılır? C-Tufeylin nevʻine göre 8 ilâ 24-32 parçaya ayrılır ve bu sûretle sürʻatle tekessür olurlar. S-Tufeylâtın muhtelif envâʻı var mı? C-Evet, üç nevʻi vardır ve her biri muhtelif şekilde nevbet hâsıl eder. S-Küreyve-i hamrâya dâhil olan tufeyl kaç sâʻat sonra kız tufeylâta müncer olur? C-Tufeylâtın envâʻına göre muhtelifdir. Trisyana nevʻi 48 sâʻat yani iki günde olur. Kuvartana nevʻi 72 sâʻat, yani üç günde olur. Yaz-sonbahâr nevʻinin tekâmülü ya 24 veya 48 sâʻatde olur. Bu son nevʻ diğer ikisine nazaran daha az muntazam seyreder ve bittabʻ iki şekli mevcûddur. Sıtma nevbeti- nin en vahîm eşkâlini üçüncü nevʻ husûle getirir. [222] S-Sıtma nevbetinde titreme ve âteşin esbâbı nedir? C-İntâna uğrayan küreyve-i hamrâ-yı dem kanda çatladığı zamân sâdece kız tufeylleri dağıt- makla kalmayıp bir de tufeylin hâsıl etdiği küçük mikdârlarda zehirleri kan içerisine yayarak icrâ-yı habâset etmiş olur. Kana yayılan zehir mikdârı vâsiʻ bir derecede olur ve aynı zamânda intişâr ederse, hasta şahıs titremeğe ve baʻdehû âteşlenmeğe başlar. Bu, tamâmen küreyvâtdaki tufeylâtın tekâmül ederek çatladığı âna tevâfuk eder. Kana bir anda yayılan genç tufeylât en aşağı 150 milyon olmalıdır ki, titreme zuhûra gelsin. Maʻamâfîh ekser ahvâlde bu mikdârdan fazla bulunur. S-Kanda küreyvât-ı hamrâda bulunan bütün tufeylât tavsîf etdiğiniz gibi diğer genç anâsıra münkasem olur mu? C-Hayır! Taksîme uğrayan ve titremeyi yapan cinssiz eşkâlden gayrı kanda sıtmaya âid diğer iki şekilde mevcûd olan bunlar da erkek ve dişi olan tufeylâtdır (gamet). Bu eşkâl kanda oldukları hâlde hastanın sıhhatine icrâ-yı teʼsîr etmez görünüyorsa da sivrisinekler o şahsı emdikleri hâlde müntin olmuş olurlar. S-Sivrisinek ne sûretle müntin olmuş bulunur? C-Kanında erkek ve dişi tufeylât mevcûd olan insânı ısırmak sûretiyle olur. Eğer her iki cinsi -erkek ve dişi- birlikde emip vücûduna alırsa anofel müntin olmuş sayılır. S-Şu hâlde nasıl olur? C-Sivrisinek insânın kanındaki cinssiz tufeylâtdan ne kadar çok emerse emsin müntin olamaz. Muhakkak cinsli eşkâli (erkek ve dişi) emmesi lâzımdır. Anofelin emdiği kan ile aldığı erkek ve dişi tufeyl doğruca miʻdesine gider ve miʻdenin cidârına yerleşerek tekessüre başlarlar. Bir müddet sonra miʻde cidârında çatlayan tufeyl birçok genç tufeylât hâsıl eder ve her biri sivrisineğin ağzına gelirler. Burada tufeylât tükürük ile karışır ve anofel bir insânı ısırdığı takdîrde kanına geçmiş bulunurlar. Baʻdehû kanın küreyvât-ı hamrâsına hücûm ile genç tufeylât hayâtlarını be-tekrâr ikmâle çalışır.