HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 5

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 49 2381 hissedildiğini anlayamıyorum. Bugün on bin lirayı, İngiliz lirasına tahvîl etdiğimiz sırada piyasayı sarsacağız. Yarın onları satarsak piyasayı yine az çok müteessir edeceğiz. On sene evvelki İngiliz piyasası ile bugünkü piyasa arasında fark var. İnşâallah öyle ümîd ediyoruz ki, İngiliz altını, yedi yüz kuruşa kadar düşecek. Beher lirada bu kadar para niçin zarar edelim? Merkez-i umûmî buna neden lüzûm görmüş? İngiliz lirasında nasıl bir imtiyâz [131] görmüş? Bunu îzâh ederlerse istifâde ederim". Reîs: "-Mâliye encümeni Türk parası alınmasını istiyor, efendim. O hâlde bu ciheti neden dola- yı tercîh etmişler îzâh ederler, tenevvür ederiz". Remzi Bey: "-Bendeniz bazı suâller sormak mecbûriyetinde kaldım. Encümenin tedkîkâtı ara- sında gözüme ilişen bazı noktalar vardır. Üçüncü mâddede mübâyaʻât rakamları zikredildikden sonra mütebâkî para ile anbârlar nevâkısının ikmâli zımnında alınan eşyâdır. Bu tahmînen bin liradır. İkinci bir buğday mübâyaʻası mesʼelesi var. Bunu ihtiyâten mübâyaʻa etmişler. Mübâyaʻa esnâsında, mübâ- yaʻayı îcâb etdiren esbâb zâil olmuş, mübâyaʻa edilen buğday istiʻmâl edilmemişdir. Buğday olarak satılmışdır. Bunu îzâh buyursunlar. Üçüncü bir cihet de efendim, dört rakamlı fıkrada vâridât-ı sâire nâmıyla yüz otuz dört bin lira kadar bir şey görüyorum. Bunun da kısmen îzâhı mûcib-i fâide ola- cakdır. Bendeniz mâliye encümeni ile berâber teşkîlât-ı hâriciyenin ve teşkîlât-ı hâriciyede yapılan Hilâl-i Ahmer faʻâliyetlerinin pek gayr-ı kâfi olduğuna kâniʻ olduğum için teşkîlât-ı hâriciyeyi idâre edenler, bazen tesâdüf etdim, daha birçok işlerle berâber bu işi de fahriyen üzerlerine aldıkları için vazîfeyi tamâmen kavrayarak bütün faʻâliyetlerini bir noktaya teksîf edemiyorlar. Merkez-i umûmî- nin bu gibi şuʻabâtın arkasına daha fazla düşmesinden başka çâre yokdur. Şübhesiz bunların faʻâ- liyetsizliklerinin sebebi araştırılacak, ona göre çâre bulunacakdır. Muhtelif yerlerde Hilâl-i Ahmer nâmı altında teşekkül etmiş şuʻbeler vardır. Yapdıkları iş o kadar kâfi değildir. Bunların ya tevhîdi veya büsbütün ilgâsı daha muvâfıkdır. Sonra yedinci fıkrada mübâyaʻa mikdârı zikredilmemekdedir. Ne mikdâr mübâyaʻa edildiğini lütfen îzâh buyursunlar. Satılan mikdârı gösteriyorlar. Mübâyaʻanın yekûn-ı umûmîsi maʻlûm değildir. Bir cihet daha sormak istiyorum. O da yine son fıkrada ehl-i hib- reden bahsediliyor. Bu cihetin de bir parça tafsîlini ricâ ederim". Celâl Sâhir Bey: "-Bendenizin maʻrûzâtım şudur ki, şimdiye kadar Hilâl-i Ahmer raporlarının kırâatından muʻtâd olan usûl, evvelâ idârî raporun kırâat ve müzâkeresi ve sonra mâlî raporun kırâa- tı merkezinde idi. Bu sefer makâm-ı âlîniz teʻâmülün aksini yapdınız. Hâlbuki şimdi mâlî raporun münâkaşası esnâsında ve söz alan zevâtın mütâlaʻâtından anlıyoruz ki, mâlî rapor hakkında beyân-ı mütâlaʻa ediliyorken tabîʻatıyla kıymet-i idâriyesi olan işlere temâs ediyorlar ve bundan başka türlü olmasına da imkân yokdur. Çünkü her mâlî tedbîr, aynı zamânda idârî bir tedbîrdir. Farazâ aʻzâ âidâtı- nın tahsîli, eşyâ satışının teshîli, altınların aynen muhâfazası gibi mesâil idârî raporda tedkîk olunmuş ve yalnız rakam sûretiyle değil, esbâb-ı idâriyesi ile berâber tafsîl olunmuşdur. Şimdi görüyorum ki, mâlî rapor hakkında söz söyleyecekler, hep idârî mesâile temâs edecekler. Sonra, bunun ne mahzûru var? buyuracaksınız. Onu arz edeyim. Bu mâliye raporu bu sûretle münâkaşa ve kabûl olundukdan sonra idârî rapora lüzûm kalmayacakdır. İdâre raporunun okunması bir külfet-i zâide hâlini alacak- dır". Reîs: "-Efendim, mâliye raporunun takdîmi bilhâssa bu raporun daha evvel tabʻ edilmiş olma- sından ileri gelmişdir. İdârî rapor daha bu sabâh [132] matbaʻadan çıkmış ve rüfekâya tevzîʻ olunmuş- dur. Bunun tedkîki lâzımdır. Mütâlaʻâtınız şunu gösteriyor ki, mâlî rapor hakkında karâr iʻtâsı hâlinde bir mahzûr karşısında kalacağız. Bugün bu raporun münâkaşasına başlanmışdır. Heyʼet-i muhtereme- niz bunu bittabʻ nazar-ı dikkate alır. Mâlî raporun kabûlü hakkında bir karâr verilmez. Zâten vaktimiz daralmışdır. Daha birçok rüfekâ söz söyleyecekler. Gelecek celseye kadar idâre encümeni raporu da