HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 6

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 53 2585 gibi muvakkat teʼsîrât icrâ etmiş iken diğer bir kısmı birçok vefeyâta sebebiyet verdiği misillü bilâ- hare de bîçâre askerlerin [288] müdhiş akciğer hastalıklarıyla maʻlûl kalmalarına bâdî olmuşlardır. Harbde bu gibi mevâdd-ı kimyeviyenin istiʻmâli aleyhinde her memleketde yükselen ihtirâz sadâsı hükûmetleri bu silâh istiʻmâlinin aleyhine ittifâka mecbûr kılmışdır. Harb-i Umûmî esnâsında Bey- nelmilel Salîb-i Ahmer Komitesi 1918 senesi Şubat'ında muhâriblere gönderdiği bir taʻmîm ile 1907 senesinde 27 hükûmet tarafından kabûl edilmiş Lahey Ahidnâmesi'nin yirmi üçüncü mâddesine is- tinâd ederek bunu protesto etmiş idi. Harbi müteʻâkib gâlib devletler mağlûb devletlerle akdetdikleri sulh muʻâhedelerine mevâdd-ı kimyeviyenin harbde istiʻmâl edilmemesi hakkında mâdde koymuşlardır. 6 Şubat 1922'de Washington'da toplanan konferansda Amerika, İngiltere, Fransa, İtalya, Japon- ya bu menʻ karârının bütün devletlere teşmîli lüzûmunu derpîş ederek yapdıkları ahidnâmeye beşinci mâdde olarak bu ciheti ilâve etmişlerdir. Bu sene 17 Haziran'da Cenevre'de toplanmış olan tahdîd-i teslîhât konferansı imzâ etdiği bir protokol ile muhârebelerde mevâdd-ı kimyeviye ve bakteriyoloji- yenin istiʻmâlini menʻ etmişdir. Maʻa-hâzâ bu mesʼelenin tedkîki esnâsında kongre aʻzâlarına tevdîʻ olunan raporlarda bâ-husûs İngiltere'de intişâr eden birçok fennî risâlelerin harb esnâsında mevâdd-ı kimyeviye-i semmiye is- tiʻmâli lehinde idâre-i kelâm etdikleri anlaşılmışdır. Bu takdîrde mesʼeleyi ahidnâmelerin katʻî bir sûretde halletmiş olduklarını kabûl müşkildir. Hâl-i sulhda sunʻî gübre mevâdd-ı mülevvene iʻmâl eden fabrikalar lüzûmunda harbde kâbil-i istiʻmâl mevâdd-ı semmiyeyi sühûletle yapabiliyorlar. Bu gibi fabrikaları olmayan devletlerin bu silâhdan mahrûm kalmaları tabîʻîdir. Hâl-i hâzırda Cemâhîr-i Müttefika-i Amerika mevcûd fabrikala- rıyla senevî yüz bin ton mevâdd-ı kimyeviye-i harbiye iʻmâl edebilecek bir vazʻiyetdedir. Mevâdd-ı mezkûrenin yalnız doğrudan doğruya âlât-ı mahsûsa ile sevki değil, top mermileri ile dahi atıldığı ve lüzûmunda tayyâreler vâsıtasıyla uzaklara kadar götürülen bombalarla kullanılacağı mülâhaza edilir- se mesʼelenin ehemmiyeti tezâhür eder. Bu mevâdda karşı fen, maskelerle müdâfaʻa çârelerini bulmakdadır. Şu kadar var ki, her bir mâdde-i kimyeviye için aynı maske müessir değildir. Mevcûd bazı mevâdd-ı semmiyenin maskeler- den kolaylıkla geçdiği maʻlûmdur. Yeni çıkan mevâdd-ı kimyeviyenin her biri için müessir bir müdâ- faʻa çâresi aramak lâzım geliyor. İşte beşinci komisyon bu mühim mesâil karşısında kalmış ve ber-vech-i âtî mukarrerâtı ittihâz ederek konferansa kabûl etdirmişdir. On İkinci Beynelmilel Salîb-i Ahmer Konferansı: 1-17 Haziran 1925 târîhli Cenevre Protokolü'nün 6 Şubat 1922 târîhli Washington ve 28 Hazi- ran 1919 târîhli Versailles Muʻâhedelerini tasdîk ve ikmâl ederek kimyevî ve bakteriyoloji harblerini alenen menʻ etmiş olmasını büyük bir memnûniyetle kaydeder. Bu protokolün mümkün olduğu kadar sürʻatle hükûmetler tarafından tasdîkini ve henüz bu pro- tokole iltihâk etmemiş olan hükûmetlerin dahi serîʻan dâhil olmalarını temennî eyler. 2-Bu memnûʻiyete karşı bir hareket vukûʻunda Salîb-i Ahmerlerin askerî ve mülkî sâhib-i salâ- hiyet (autorité) rüesâsının iştirâkiyle sulh zamânından iʻtibâren kendi meʼmûrlarını, muhârib orduları, bilhâssa sivil halkı kimyevî muhârebenin [289] hücûmuna karşı muhâfaza edecek çâreleri aramak vazîfesi olduğunu kabûl eder. Beynelmilel Komite, bu programın mevkiʻ-i tatbîke konmasını taʻkîb etmek ve bunun için millî cemʻiyetlerle münâsebâtda bulunmakla muvazzafdır.