HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 6

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 58 2788 âfiyetçe ehemmiyet kesb ederler. Ağız boşluğunda belki yüzlerce cins ve milyonlarca adedde mikrob vardır. Bunların pek çoğu bereket versin hayâta muzır olmayan nevʻlerden olup diş etlerinin dişe il- tisâk mahallerinde, diş boşluklarında, bademcik ve küçük dilin etrâfında iskân ederler. Bunlar ağzın misâfirhânesi sayılıp şekil, teʻâmül ve neşv ü nemâlarına göre pek muhtelif isimlerle yâd edilirler. Hıfz-ı sıhhat nazarında pek ehemmiyetli olan ve hayâtı her an için tehlikeye koyabilecek muzır mikroblar ağız içine dâimâ hâricden girmekdedir. Bu nevʻ mikroblar ağız gibi mahfûz bir cevfe dâimâ el parmakları vâsıtasıyla ve çok defa yiyecek, içecek şeyler ile dâhil olmakdadırlar. Bundan mâʻadâ ağzı açık teneffüse mecbûr olanlarda, saygısız etrâfa aksıran, tüküren ve öksürenlerin yapdıkları ince tükürük habbeleri ile de ağız pek kolay bulaştırılır. Bilhâssa yaz mevsimi dudakların etrâfında gezip dolaşan haşerât ve sineklerin ağız denilen mevkiʻ-i müstahkeme fürceyâb-ı dühûl olmak istedikleri de inkâr edilemez. Ağza hâricden girecek muzır mikroblara tavassut eden hemen dâimâ el parmakları ve yenilen ve içilen şeyler olmuşdur. Ağız temizliği demek, her şeyden evvel el temizliği demekdir. Binâenaleyh herkesin tuvaletden sonra ellerin temizliğine gâyet dikkat etmeleri îcâb eder. Bundan mâʻadâ yemek- lerden ve diğer yenilen ufak tefek yemiş ve çerezlerden evvel eller behemahâl yıkanıp temizlenmeli- dir. El-hâsıl elin ağza yaklaştırılmasını îcâb eden bütün hâlâtda şahsın düşünmesi, muhakkak elin te- mizliği üzerine teveccüh etmelidir. Diğer tarafdan yenilen yemekler, içilen içkilerin muzır mikroblar ile bulaşmış olup olmadıkları düşünülerek îcâb eden tedâbîr de yapılmalıdır. Binâenaleyh içilen su ve şerbetler şübheli ise behemahâl kaynatılıp soğudukdan sonra içilme- leri iktizâ eder. Süt, kahve, çay gibi meşrûbât esâsen kaynatıldıktan sonra içilir ise kap ve zarflarının temiz olup olmadıklarına da dikkat etmek lâzımdır. Yenilen ekmek, simit, pasta gibi şeyler şübheli oldukları takdîrde âteşde kızartılmalı veya ispir- to alevinden geçirilmelidir. Dâimâ çiğ yenilmek âdet olan yemiş, salata, marul gibi şeyler bolca temiz sular ile yıkanmalı ve hattâ îcâb eder ise sıcak su ile haşlanmalıdır. Ağız temizliğini teʼmîn için başkalarının yediği ve içdiği şeylerden bâkî kalan artıklara temâyül etmemekliğin de bir âmil olduğu unutulmamalıdır. Bundan başka, yemeklerden evvel ve sonra ağzı [449] bol su ile çalkalamak veya hafîf kalevî muzâdd-ı taʻaffün mahlûlât ile gargara etmek de sıhhî tedâbîrden maʻdûddur. Sıhhati tehdîd eden ve ağzın içinde takarrür eden başlıca mikroblar zâtürriʼe, beyin hummâsı, kuşpalazı, verem, kızıl, kızamık, boğmaca, öksürük, influenza gibi hastalıklara âiddir. Bundan mâʻa- dâ bağırsakların en mühim hastalıkları sayılan tifo, dizanteri, koleranın mikrobları da ağızdan vücûda dâhil olmakda ve fırsat bulduğu takdîrde habâsetlerini icrâ etmekdedirler. Birçok sağlam görünen insânlar muzır mikrobların hâmilidirler. Bunlar ya hastalıkları geçirmek veya doğrudan doğruya mikrobun ağza girmesi sûretiyle bulaşmışlardır. Bu gibilere fen "hâmil-i basil" diyor. Âmil-i maraz mikroblar bunların boğazı medhalinde pusu kurmuş ve fırsat-cû bir hâlde- dirler. Habâsetini daha doğrusu cibilliyetini icrâ için münâsib vakit ve fırsat arar. Bunlar şahsın yorul- ması, üşümesi, aç kalması, soğuğa maʻrûziyeti, rûhî düşünceler ilh. gibi hâlâtda meydâna ve sahneye çıkarak en fecîʻ, en heyecânlı oyunları oynamaktadırlar. Ağız, cihâz-ı teneffüsînin de medhali sayıldığı için bu cihâzın en mühim ve mühlik hastalığı olan verem nokta-i nazarından ictimâʻî sıhhiyâtda pek ziyâde ehemmiyet kesb eder. Veremlilerin öksürerek çıkardıkları balgam ağız tarîkıyla hârice çıkdığı için bu gibilerin tükürükleri milyarlarca