HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 6

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 59 2867 Üçüncü ve en ciddî bir sebeb de, bazı hastalıkların ve bilhâssa hıyârcıklı vebâ basillerinin fârelerden insânlara sirâyetinde pirelerin âmil olmalarıdır. Nicole'ün de dâhil bulunduğu bir kısım meşâhîr-i etıbbâ, pireleri tifüsün nâkili ve vâsıta-i sirâyeti olmak üzere ithâm etmekdedir. Danimarka- lı bir tabîb de gribin sirâyet ve intişârında bu tefeylîyi mesʼûl tutuyor. Mûmâileyh, iki dişi pireyi gribe tutulmuş iki kadının koluna vazʻ ederek epeyce zamân kanlarını emdirdikden sonra tâmmü's-sıhha iki adamın vücûduna nakletmiş ve iki gün sonra bu adamlarda maraz âsârını göstermişdir. Ancak, vakʻa sarîh ve müsbet olmakla berâber bu tarz-ı sirâyet itmiʼnân-bahş bir delîl olarak kabûl edilememişdir. Bir de gribe dûçâr olanların birçokları sirâyetin bu şeklini nefislerine karşı girân gördüklerinden red- dediyorlar. Birçok emrâzın nakil ve sirâyetinde pirelerin meşʼûm bir rol oynadıkları inkâr edilemeyecek ihtimâlâtdandır. Binâenaleyh bu haşerâtı kâmilen imhâya çalışmak mecbûriyetindeyiz. Bir düşmanı imhâ için onun zaʻîf cihetlerini bulmak ve tarz-ı hayâtını anlamak lâzımdır. Pirelerin üç yüzden fazla envâʻı olup içlerinden ekserîsinin insâna musallat olduğu nâdir bulun- masına nazaran envâʻ-ı mezkûreyi uzun uzadıya tedkîk etmenin yalnız bir kıymet-i ilmiyesi vardır. Pirelerin kâbiliyet-i tevlîdi pek ziyâde olmakla berâber bazı kimselerin iddiʻâsı üzere yirmi dört sâʻat zarfında büyük ve elde olacak derecede de değildir. Bildiğimiz âdî pireler umûmiyetle dört hafta zarfında cesâmet-i tabîʻiyelerine vâsıl olurlar. Harâret ve rutûbet bu haşerâtın inkişâfını teshîl etdiğinden müddet-i mezkûre bazen ondan on [518] beş güne kadar tenezzül edebilir. Dişi pire, yumurtalarını döşeme, duvar, mobilya aralıklarına bırakır. Bunlar taʻayyüşleri için kâfi mikdârda mevâdd-ı uzviye buldukları zamân halı ve keçelerden hâsıl olan teressübâtda inkişâf edebilirler. Gaz hâlinde "acide cyanhydrique" pireyi ve yumurtalarını sûret-i katʻiyede itlâf ederse de istiʻmâli son derecede tehlikelidir. Kükürt buhârı kâhil pirelere pek müessirdir. Kükürt tozunun bilakis hiçbir teʼsîri yokdur. Pireler formalin, asid fenik ve kloriyet-i sânî-i zîbak gibi âdî mevâdd-ı tathîriye ve tebhîriye mahlûlleriyle ve "coal tar" esânsıyla yapılan eczâlara karşı mukâvemet gösterirler. Naftalinli veya naftalinsiz petrol ve arab sabunundan yapılmış bir mahlûl pirelerin itlâfı için müessir bir vâsıtadır. Toz hâlinde naftalin oda döşemelerine serpildikden sonra odayı bir gece kapalı bulundurmak şartıyla yine katʻî teʼsîrini gösterir. Elbiselerle yatak eşyâsı için buhârlı dezenfeksiyon tercîh olunmalıdır. Karyolalar ve maʻdenî somyalar lehim lambaları alevinden geçirildikden sonra petrol ile tılâ edilmelidir. Elimizde bu kadar imhâ vâsıtaları bulunmasına rağmen bu tufeylî ile mesken ve çamaşırlarımı- zı bulaştırmak için şâyân-ı kabûl hiçbir özür serd edilemez. ÂFİYET NASILMUHÂFAZA EDİLİR? Alman Salîb-i Ahmeri bu nâm tahtında halka ber-vech-i âtî evâmir-i aşereyi neşretmişdir: 1-Cisim ve rûhun sıhhati en büyük saʻâdetdir. Bu kıymetli mevhibenin hıfz u sıyâneti için elin- den geleni yap. Sıhhatini haleldâr edecek her şeyden ictinâb et. Bu husûsda hassâs ol. 2-Sıhhatin muhâfazası için başlıca şart temizlikde titizlikdir. Birçok hastalıklar göze görünme- yen bir takım uzviyât (mikroblar) ile bir şahısdan diğerine sirâyet etmiş olur. Sabun ve suyu bolca