HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 7

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 62 3020 ze veya et veya hubûbât ile beslenen bazı hayvânâtın dişlerinin pürtük bir şekil aldığı ve satıhları çürüyerek diş etlerinde kan ve cerâhat ile müterâfık mütemâdî karhât zuhûra geldiği görülmüşdür. Maʻamâfîh maʻâd-ı hayât-ı ictimâʻiyede dişlerde zuhûra gelen avârız ve râhatsızlıklar ekseriyâ bu mühim uzuvlara lüzûmu derecede dikkat ü ihtimâm edilmemesinden husûl buluyor. Yemekden sonra bilhâssa yatmağa giderken ağzı ve dişleri temizlememek, fırçalamamak diş râhatsızlıklarının başlıca sebebi sayılmakdadır. Ağız içinde dişlerin aralarında ve oyukluklarında kalan taʻâm bekâsı zamânla tahammürâta maʻrûz kalarak mikrob ve mayalar teʼsîriyle ekşir ve taʻaffün ederek mînâ-yı sinne ic- râ-yı teʼsîr etmeğe başlar. Bu kovukluklarda husûle gelen diş kirinden alınan bir topluiğne başı kadar mâddede milyonlarca muhtelif cins ve nevʻde mikroblar görülmüşdür. Bunlar mürûr-ı zamânla üre- yerek ve cibilliyetlerini ızhâr ile mînâ ve tâcü's-sinni tahrîb ederek nesh ve cezrü's-sine kadar nüfûz etmeğe başlarlar. Bunların hayât-ı sinne olan sûikasdlarını şahıs ancak diş ağrısı denilen gâyet şedîd ve elemli bir his üzerine duymağa başlar. Böyle 2-3'üncü derece hastalığa maʻrûz kalan dişlerin te- dâvîleri de müşkilleşir. Hattâ bazen hastalıklı ve elemli dişi ağızdan çıkarıp sâhibine teslîm etmekden başka çâre kalmaz. Dişlerin sıhhatine edilecek ihtimâm pek muʻdil bir iş değildir. Bedende en mukâvim ve râhat- sızlıkları hemen ekseriyâ sâhibinin ihmâli yüzünden zuhûra gelen bir uzuv varsa o da dişlerdir. Katı, sulb mevâddı kırmak, çatlatmak ve ezmek gibi husûsâtda dişler hiçbir zamân kullanılmamalıdır. Bundan mâʻadâ dişler ile bir şeyi kaldırmak, çekmek, koparmak gibi sû-i iʻtiyâdât da terk edil- melidir. Bunlar dişin salâbetine, kıvâmına ve çeneye kökleriyle olan iltisâklarına icrâ-yı teʼsîr ederek mukâvemetlerini [47] hiç şübhesiz azaltacak esbâbdandır. Ağzın içini yevmiye birkaç defa temiz ve tâze bir su ile yıkamak ve çalkalamak dişlerin muhâ- fazası için oldukça kıymetdâr bir vâsıta iʻtibâr olunur. Bilhâssa bu gasl, yemekleri müteʻâkib ve sabâh uyanınca, akşâm yatmadan evvel olan zamânlarda yapılmak iʻtiyâd edilirse pek muvâfık bir vâsıta-i tahaffuz sırasına geçer. Dişleri böyle muʻayyen zamânlarda ve dört kere oldukça sert bir diş fırçası ile yukarıdan aşağı- ya içli ve dışlı fırçalamak ve aralarında kalmış etʻime bakâyâsını refʻ etmek de lâzımdır. Bu meyânda dişleri zararsız bir diş tozu veya maʻcûnu ile ovalamak da fâideden hâlî değildir. Maʻamâfîh terkîbi bozuk veya muzır mâddeleri hâvî olan diş müstahzarâtı ile dişleri beyâzlatacağım diye uğraşmak fenâ netîceler verir. Dişlerin eşhâsa ve bünyelere göre muhtelif renkleri vardır. Bazı şahsiyetlere tabîʻat kar gibi beyâz diş lütfetmişdir. Bir kısım bünyelerde beyâz, sarımtırak renkde dişler meydâna çıkmışdır. An- cak sigara, nargile ve ispirto teʼsîriyle veya uzun zamân dikkat ü ihtimâmsızlık yüzünden dişler üze- rinde gayr-ı tabîʻî renkde diş kiri dediğimiz tartarlar husûle gelmiş ise bunlar yine bir mütehassıs tarafından muʻâyene ve tedâvî ile izâle olunmak îcâb eder. Ufak bir bahâne ile altın, platin gibi sunʻî dişlere heves ve bunları tabîʻî dişlere tercîh etmek hiçbir sûretle doğru olamayacağı gibi muhtelif sebebler ile tabîʻî dişlerden tamâmen veya kısmen mahrûm olanların sunʻî dişlere (protez) ihtiyâc göstermemeleri de şâyân-ı tenkîd ve hıfzıssıhha nok- ta-i nazarından doğru değildir. Binâberîn gayr-ı meʼmûl diş râhatsızlıklarından korunmak ve bilhâssa pek elemli olan diş ağrı- sını duymamak için her şahsın senede hiç olmazsa iki defa iʻtimâd etdiği bir diş tabîb ve mütehassısı- na dişlerini muʻâyene etdirmesi ve îcâb etdiği takdîrde hemen müdâvâtını ihmâl etmemesi îcâb eder.