HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 7

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 65 3197 [171] Hastalık, hastalardan sağlamlara doğrudan doğruya öksürük, aksırık ve tükürük damlaları ile geçer. Çocukların ağızlarına aldıkları oyuncak vesâir şeyler sirâyetde mühim bir âmil olmakdadır. Bilhâssa küçük yaşda olanların bir arada oyun ve oyuncak ile oynamaları ve temizlikden oldukça bî-haber bulunmaları istiʻdâdı pek fazla olan bu zavallıları en samîmî bir refîkinden müdhiş bir âkıbet alacak kadar üzmekdedir. Sirâyetde mühim bir âmil de hastalık basilini taşıyan nekâhetde ve sağlam insânlardır. Bunlar 2-3 ay hattâ bazen daha fazla olmak üzere muhît için tehlikelidirler. Bu gibiler hastalığı bir yerden diğer uzak bir mahalle nakilde âmil ve müttehim olurlar. Sıhhat- de oldukları cihetle bunlardan şübhe de edilemez. Bilhâssa süt ve süte müteʻallik mevâdd-ı gıdâiye ile uğraşan eşhâs ve sanʻatkârlar arasında böyle hastalık âmili taşıyan bir ferd bulunursa sirâyet ve intişâr nokta-i nazarından pek mühim olur. Birçok difteri salgınlarında hastalığın intişârına bir süthânede müstahdem basil hâmili bir işçinin sebeb olduğu görülmüşdür. Kuşpalazı, ekseriyâ boğazda ve bâdemcikler üzerinde takarrür eden intânî ve semmî bir hasta- lıkdır. Burada tavazzuʻ eden Löffler basili mütemâdî zehir ifrâz ederek kana döker. Bu zehir adalât ve bilhâssa adale-i kalb için pek müessir olup felç etmek hâssasını hâiz bulunur. Hastalık zehirlerinin mütemâdî ifrâzı ve gışâ-yı muhâtî tavazzuʻâtının gitdikçe kalınlaşması dolayısıyla ekseriyâ "zebha" denilen bir hâl-i marazî husûle gelir ki, hastanın nefes alamamak, hırıldamak ve çırpınmak sûretiyle sebeb-i vefâtı olur. Bu şekle girmiş kuşpalazına gırtlak altında nefes borusuna açılacak sunʻî bir delik- den de çok zamân fâide görülememekdedir. Hastalık zehrinin şedîd ve pek çok kana karışdığı vekâ- yiʻde kuşpalazı ekseriyâ 1-2 gün içinde kalbi felç ederek ânî ölümü intâc edebilir. Bu gibi vakʻalarda hastalık başlar başlamaz teşhîs-i katʻîsini gâyet serîʻ laboratuvar usûlleriyle vazʻ ederek müessir ve şâfi ilâcı olan muzâdd-ı difteri serumu yüksek mikdârda vücûda şırınga etmek behemahâl elzemdir. Difteriye karşı mücâdele etmek husûsunda hastalığın intişâr etdiği mahallin ehemmiyeti vardır. Fi'l-vâkiʻ dârüleceze, hastahâne, kamp ve hapishâne gibi mahallerde zuhûr eden vukûʻât kalabalık olduğu için pek sürʻatli intişâr edebilirse de hastalığa mücâdele husûsunda müessir tedâbîr de hemen harfiyen tatbîk olunabilir. Fakat büyük bir nüfûsda ve bilhâssa dağınık şehir ve mahallerde mücâdele tatbîkâtı oldukça müşkilleşir. Mücâdelede en müessir tedbîr hastalığa musâb olanlar ile hastalık âmili basilleri taşıyanları tecrîd etmekdir. Tecrîd keyfiyeti muhakkak bir emrâz-ı sâriye hastahânesinde veya bir hastahânenin ayrılmış sârî bir pavyonunda teʼsîs edilmelidir. Bir difteri salgınını kontrol etmek için ber-vech-i âtî tedâbîri ehemmiyete almak lâzımdır. Musâbları teşhîs ederek hemen ve sürʻat-i mümkine ile karantinaya almak, basil hâmillerini arayıp bulmak, tecrîd etmek. Hastalığa müstaʻid olanları Schick teʻâmülü yaparak meydâna çıkarmak. Bütün müstaʻid eşhâ- sı fâʻil-i muʻâfiyet ile aşılamak. Bu gibi eşhâsı 12-24 sâʻatde bir teftîş yaparak hastalığın ilk alâimi zuhûrunda hemen anti-toksin istiʻmâl etmek. Mücâdelede dezenfeksiyona ehemmiyet vermek, laboratuvar muʻâyenâtı husûsunda teshîlât yapmak [172] ve mâhir istîlâ mütehassısları istihdâm etmekdir. Sâir idârî tedâbîr de ihmâl olunamaz. Difteri mücâdelesi birkaç sene evveline gelinceye kadar oldukça müşkilât ile tatbîk [ve] taʻkîb olunmakda idi. Schick ismiyle benâm bir Avusturyalı çocuk doktoru difteri zehrinin münâsib ve muʻtedil bir mikdârını kolun cildi içine şırınga etmek sûretiyle bir teʻâmül keşfederek mücâdelede mühim bir