HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 7

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 67 3307 Mâdde 15- Fazla-i temettuʻâtın taʻyînine esâs olacak temettuʻât-ı seneviye, hâsılât-ı gayr-ı sâfi- yeden işletme masârıfıyla imhâ akçeleri mecmûʻunu tarh etmek sûretiyle taʻyîn olunur. Temettuʻun taʻyîni için müstahrecât-ı maʻdeniyenin tezyîd-i revâcına hâdim olan kâffe-i ame- liyât-ı ticâriye ve sınâʻiye masârıfı nazar-ı iʻtibâra alınır. Lâkin bâlâdaki sekizinci mâddenin fıkra-i ûlâsının iki numaralı kısmında zikredilen teʼsîsât-ı gayr-ı menkûleye âid masârıf ve hâsılât, temet- tuʻun hesâbına idhâl edilmez. Hâsılât-ı gayr-ı sâfiye, maʻden ile ona müteferriʻ müessesât müstahsalâtından o sene içinde sa- tılanların [253] esmânından ibâretdir. Şu kadar ki, müstahsalât-ı mezkûre temettuʻâtı bi-gayr-ı hakkın tenzîl edecek sûretde kıymet-i hakîkiyelerinin dûnunda bir fiyât ile satılır veya istihlâk edilir veyâhûd mübâdele olunursa, hâsılât-ı gayr-ı sâfiye mezkûr müstahsalâtın kıymet-i ticâriyeleri üzerinden takdîr ve tahmîn edilir ve fakat maʻden suyu müstahdemîninin ve âilelerinin ihtiyâcları için müstahsalâtdan meccânen kendilerine birer mikdâr verilebilir. Her sene dâhil-i hesâb edilen işletme masârıfı sermâye hesâbına geçirilen teʼsîsât masrafını ihtivâ etmez. Fakat her gûne rüsûm ve tekâlîf ve menâfiʻ-i umû- miyeye âid masârıfı câmiʻdir. Ne maʻden veyâhûd müessesât-ı müteferriʻası için sipâriş üzerine iʻtâ olunan levâzımın veya îfâ olunan hidemâtın bedeli ne de müstahdemîn lehine vâkiʻ olan ikrâzât (vâridât olsun, sarfiyât olsun) nazar-ı iʻtibâra alınmayacakdır. Hâsılât-ı gayr-ı sâfiye ile işletme masârıfı beynindeki farkdan ibâret olan işletme hesâbı kâr ile netîcelendiği takdîrde işbu işletme temettuʻâtı tamâmen veya kısmen sermâye-i mütedâvilin imhâsına hasr ve tahsîs olunacakdır. İşbu imhâât mikdârları sermâye-i sâbitin onda birini geçmemek üzere her sene mültezim tarafından taʻyîn edilecekdir. Ticâret Vekâleti'nin karâr-ı mahsûsuyla sermâyelerin daha serîʻ bir sûretde imhâsı câizdir. Gerek müddet-i ihâlenin inkızâ-yı tabîʻîsinde gerek maʻdenin terk veya ihâlesinin feshinde son seneye âit imhâ akçesi mikdârı, istihsâl-i meʼzûniyete hâcet kalmak- sızın sermâye-i mevzûʻun henüz imhâ edilmemiş kısmına müsâvî olabilir. Mâdde 16- Maʻdenin yeni bir mültezime devr u ferâğı hâlinde bedel-i ferâğ, yeni mültezime âid fâiz-i muhassasın taʻyîni ve fazla-i temettuʻâtın hesâbı zımnında sermâye-i ibtidâînin kısm-ı sâbiti olarak kabûl olunacakdır. İşbu bedel-i ferâğ eski mültezimin maʻdeni işletdiği son senedeki sermâyenin on dördüncü mâdde mûcebince hesâb edilen kısm-ı sâbiti tecâvüz etdiği takdîrde fazlası eski mültezim için bir ilâ- ve-i temettuʻ teşkîl edeceğinden işbu fazla her senenin fazla-i temettuʻâtına müsâvâten taksîm ve ilâ- ve olunacakdır. Her seneye tefrîk edilen işbu fazla-i temettuʻât ilâvelerinden hükûmet hissesi fazla-i temettuʻât dahi nazar-ı iʻtibâra alınarak bi'l-hesâb istîfâ olunacakdır. Maʻdene müteʻallik müstahrecât ve levâzım veya sâir menkûlâtdan bir kısmı bedel-i ferâğa dâhil olduğu hâlde bunların kıymeti işbu mâdde ahkâmının tatbîki için bedel-i ferâğa ilâve edilecekdir. Mâdde 17- Gerek müddet-i ihâlenin inkızâ-yı tabîʻîsi gerek maʻdenin terki veya ihâlenin fes- hi hasebiyle ihâlenin hitâm-pezîr olduğu son günde maʻdende bulunan müstahrecât, levâzım vesâir menkûlâtın ehl-i hibre maʻrifetiyle taʻyîn olunan kıymeti, taksîmi lâzım gelen meblağı teşkîl edecekdir. Mültezim işbu makbûzâtdan mevcûd olduğu takdîrde evvelen henüz imhâ edilmemiş olan ser- mâye-i sâbit mikdârını, sâniyen sinîn-i sâbıkadan mütedâhil fâiz-i muhassaslar mecmûʻunu tahsîl ve istîfâ edecekdir. Mütebâkîsi mültezim için bir ilâve-i temettuʻ olduğundan her sene için müsâvî faz- la-i temettuʻât ilâvelerinden mütevellid add u iʻtibâr olunarak bâlâdaki on altıncı mâdde mûcebince taksîm edilecekdir.