HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 7

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 61 2964 Sanatoryumlar husûsî mevkiʻlerde, müstesnâ iklîmlerde teʼsîs edilen güzel, temiz, her husûsda konforu hâvî muhteşem birer dârüttedâvîdir. Husûsî olanları bittabʻ daha ziyâde tekâmüle mazhar olmakda ve pek müstesnâ huzûr ve râhatı teʼmîn etmekdedirler. Hükûmet idâresindeki umûmî sana- toryumlar bittabʻ büdcesi dâhilinde icrâ-yı faʻâliyet edeceğinden nisbî bir ihtişâma sâhib olabilirler. Veremin derecesine göre müesses sanatoryumlar kadrosunda açık ve kapalı veremlilere mahsûs olan müesseseler olduğu gibi ilerlemiş ve başlangıç devresindeki veremlilerin sanatoryumları da son zamânlarda ayrılmışdır. Sanatoryum toz ve dumandan ârî bâğ, bâğçe ve orman ile muhât her mevkiʻ ve iklîmde teʼsîs olunabilir. Ancak şedîd ve mütemâdî havâ cereyânlarına maʻrûz olmayan yerlerde ve güneş teʼsîrinin şedîd olduğu yüksekliklerde olması pek lâzım keyfiyetdir. Bu cihetle İsviçre ve İtalya'nın müessesâtı Avrupa'da bir ideal şeklindedir. Deniz ve büyük göl kenârlarında yüksekçe bir mevkiʻ intihâb edil- mek şartıyla sanatoryum teʼsîsi de muvâfık bir keyfiyet sayılır. Bu gibi müessesât-ı sıhhiyede diğer bütün hastahânelerdeki usûl ve nizâmâtın fevkinde bir inzibât cârî olmalıdır. Mevcûdun hepsi hemen aynı hastalıkla musâb oldukları cihetle gerek tarz-ı hayât ve gerekse iʻâşe ve tedâvî nokta-i nazarın- dan hemen bir yeknesakî taʻkîb olunacakdır. Hastalar gezdikleri yerlerde tükürük hokkaları taşıyarak buradan mâʻadâ hiçbir yere tükürmeyecekler, hızlı konuşmayacaklar, etrâfa habbe saçacak derecede şiddetli öksürüp aksırmayacaklardır. Sabâhleyin vakt-i muʻayyende erken kalkan hastalar tuvaletlerini, duş ve banyolarını yapdıkdan sonra kahvaltı alacaklar ve müteʻâkiben açık havâda istirâhat ve güneş banyosuna maʻrûz kalacaklar- dır. Gıdâlar keyfiyeten ve kemmiyeten hadd-i kifâyede olacak ve iştihâ celb edecek bir tarzda ihzâr edilecekdir. Hemen birçok müessesâtda yevmiye altı vakit yemek verilmesi bir teʻâmül şeklindedir. El-yevm sanatoryumlarda taʻkîb edilen tedâvî açık havâ, sunʻî güneş ziyâsı, sunʻî pnomütoraks ameliyesi ve tüberkülin nâmı verilen devâdır. Bunlar her hastanın hâline, marazın seyr u tekâmülüne göre muhtelif tarz ve şiddetde tatbîk olunagelmekde ve son zamânlarda bilhâssa pnomütoraksdan çok istifâde edilmekdedir. Sanatoryumun bitmez tükenmez (monoton) hayâtında hastaları oyalamak, eğlendirmek için münâsib ve muvâfık eğlence sâʻatleri de vardır. Bir kısım hastalar ufak el işleri ile oyalanmakda, bir kısmı ise vücûdu yormayacak tarzda hafîf, zevkli, bedenî, kâğıd, top ve bilardo gibi oyanlar ile meş- gûl edilmekdedir. Bundan mâʻadâ sâz, piyano, gramofon gibi rûhu okşayacak tatlı sesli musikî âlâtı da münâsib sâʻatlerde hastaların maʻneviyâtını yükseltmekdedir. Son senelerde radyonun tekâmülü sâyesinde her [3] hastaya bir kulaklık verilerek istediği zamân kendini eğlendirmesi usûl ittihâz edilmişdir. Sanatoryumların hıfzıssıhha nokta-i nazarından en müsbet fevâidi açık veremlerin yani balgam ve tükürüğünde verem mikrobu bulunan ve mütemâdiyen öksürerek etrâfa neşreden hastaların bir hudûd dâhiline alınarak tedâvîye maʻrûz kalmasını ve bu sûretle muttarid bir inzibât-ı sıhhî listesi ile etrâf ve muhîtinin vereme aşılanmakdan kurtulmasıdır. Bu cihetle bu gibi müessesât-ı sıhhiyenin çoğalıp tekâmül etmesi dolayısıyla verem mücâdelesinden pek bâriz ve müsbet netâyic alınmışdır. Sanatoryumlar bugün yeryüzünde mevcûd hastahânelerin temizlik, zenginlik, ihtişâm ve kon- for dolayısıyla en mütekâmili sayılırlar. Ücretli olan nevʻlerinin hâricî ve dâhilî manzarası en müstes- nâ mevkiʻde inşâ olunan bir sarây hükmünde bir gurura mâlik görünürler. Buraya ayağını atıp giren her hastanın maʻneviyâtı yükselmekde, rûh ve dimâğı inbisât ve inşirâh hissetmekde ve binâenaleyh kuvvet ü kudreti inkişâf ederek râhatsızlığı günden güne zâil olmakdadır. Bu gibi müessesât-ı ic-