HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 8

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 71 3535 Bi'l-vâsıta sirâyetde oyuncak, kap kacak, kalem, sakız, şeker, içki bardakları, termometre, men- dil ve diğer bu misillü hastanın ağzından çıkan ifrâzât ile bulaşan bütün eşyâ difteride olduğu gibi pek mühim birer âmil sayılırlar. Bu cihetle kızıl havâ ile sirâyet eden bir intândan daha ziyâde damla ile bulaşan bir musîbet hükmündedir. Doğrudan doğruya temâs kızılın sirâyetinde başlıca âmildir. Hastaya bakan doktor, hemşîre ve hastabakıcılar ile hastalar arasında tetebbuʻda bulunan tıb talebeleri yakalanmak istiʻdâdları olduğu takdîrde kurtulamıyorlar. Süt ile intişâr eden kızıl bazen epidemiyoloji nokta-i nazarından çok mühim oluyor. Süt insân ile alâkası çok olan ve en ziyâde bulaşan bir mâdde-i gıdâiyedir. Hattâ ineklerin memelerindeki bazı âfât teʼsîriyle süte intişâr eden cürsûme-i maraziyelerin insânda kızıla müşâbih hastalık tevlîd etdiği- ni iddiʻâ eden müellifler de mevcûddur. Süt istihsâl eden mandıralar, süt tevzîʻ eden müesseseler ve süt satan dükkânlar sütün bulaşması husûsunda âmil olabilirler. Sütü sağan, tevzîʻ eden eşhâs, hasta evlerden iʻâde olunan boş şişe ve kaplar, bu levâzımı yıkayıp temizlemeğe meʼmûr olanların derecât iʻtibârıyla birçok kızıl salgınlarında âmil oldukları anlaşılmışdır. Al gömleğin korkunç bir âfet olduğunu düşünen tabâbet-i tahaffuziye buna karşı vikâye çâre- lerine son senelerde çalışarak muvaffak oldu. Bugün her nerede bir kızıl salgını zuhûr etmiş veya et- mesi melhûz bulunmuş ise hıfzıssıhha mütehassısları hemen harekete gelmekdedirler. Bilhâssa çocuk yaşda bulunanların topluca oldukları mekteb ve müesseselerde bu husûs daha ziyâde ehemmiyet kesb etmekdedir. Bugün Dick test nâmıyla benâm bir husûsî aşı kızıla musâb olanlar ile olacakları, muʻâf bulu- nanları meydâna gâyet bâriz bir sûretde çıkarmakdadır. Al gömlek musâblarının boğazından tecrîd edilen bir nevʻ husûsî streptokok ile ihzâr olunan bu aşının tatbîkâtı pek kolay, pek ucuz ve pek basît- dir. Bu tecrübede kullanılan aşıdaki kızıl zehrinin standard mahlûlü ber-muʻtâd 1/1.750 nisbetinde ise de 1/500, 1/1.000, 1/2.000 derecede olanları da mevcûddur. Ber-muʻtâd şahsın sağ koluna Dick test, sol koluna da kontrol test tatbîk olunmakdadır. Kontrol tecrübesi de bir sâʻat 90 derecede ısınmış zehir mahlûlünden ibâretdir. Bir kola her iki tecrübenin de yapılması iktizâ etdiği sûretde aralarında 7 santimetre kadar bir aralık kalmalıdır. [435] Teʻâmül netâyici 18-36 sâʻat sonra mütâlaʻa olunur. 24-28 sâʻat hitâmında teʻâmülün şiddet ve nümâyişi hadd-i aʻzamîsine vâsıl olur. Dick test teʻâmülü netâyici dört türlü kaydolunmakdadır. Bunlar da menfi, müsbet, menfi kâzib teʻâmül, müsbet muhtelit teʻâmülden ibâretdir. Teʻâmül de kırmızılık, şişlik, sertlik ve şeklin derecesine göre hafif müsbet, kuvvetli müsbet diye tefrîk edilir. Müsbet teʻâmülde bittabʻ sâdece sağ kolda kırmızı vâsiʻ sâha, şiş ve sertlik görüle- cekdir. Menfî kâzib teʻâmülde her iki kolda da teʻâmül görülür ise de hafîf olup çabucak solar. Bu hâl nesc-i hucerâtın streptokok zehirlerinin protein mâddelerine olan cevâbı diye îzâh olunagelmekdedir. Dick test, kızıl hastalığı çekmemiş çocuk ve eşhâsda tamâmen ve âşikâr bir sûretde müsbetdir. Hastalığın ilk günlerinde de tatbîk olunduğu sûretde müsbet çıkdığı görülür. Amerika'nın bir hastahâ- nesinde 141 kızıl vakʻasına ilk beş günü içinde yapılan Dick test netâyici yüzde yüz müsbet zuhûr et- mişdir. Hastalığın yedinci gününden iʻtibâren teʻâmül netâyici menfi olmağa başlar ki, âtîdeki cedvel bunun nisbetini pek güzel ifhâm etmekdedir: