HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 8

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 74 3728 Mesken ve şehir fâreleri son derece ziyânkâr, müstekreh ve bazı zamânlarda pek tehlikeli bir tufeylîdir. Geçdiği yerlere pisliğini, idrârını terk eder ve bunların oburluğundan ziyâde murdârlığın- dan korkulur. Girdikleri erzâk ve zahîre anbârlarında pek fâhiş zararlara sebeb olurlar. Mühim şehirlerde fârelerin gerek tüccâra ve gerek eşhâs-ı husûsiyeye îkâʻ etdikleri hasârâtın yekûn-ı senevîsi hesâb edilecek olursa milyonları geçer. Bu hasârâtdan bazıları garâbetiyle de nazar-ı dikkati celb eder. Meselâ, Amerika'da Luisiana'ya porselen nakleden vapurlarda porselen sandıklarındaki amba- laj otlarını yiyerek sandık muhteviyâtının kırılıp dökülmesinden, beher vapura isâbet eden zarar on bin frankdan fazla hesâb edilmişdir. Alınacak mücâdele tertîbâtında fârelerin hakîkî bir tehlike teşkîl edebilecek derecede tekes- sürüne meydân verilmemesi ve tamâmen itlâf ve imhâları şehir hıfzıssıhhasının muntazaman taʻkîb edeceği bir gâye olmalıdır. Fâre istîlâsına uğramış bir şehri sıhhiyûn pis ve bulaşık addeder. Bundan mâʻadâ, fârelerin ifrât derecede tekessür etmesi şehrin nezâfeti nâmına ahâlî ve belediyesi tarafından en basit tedâbîrin tat- bîk edilmediğini gösterir. Fârelerin itlâf ve imhâları için mürâcaʻat edilecek vâsıta her ne olursa olsun, tekessürlerine mâ- niʻ olacak tedâbîr aynı zamânda icrâ edilmedikçe matlûb netîce hâsıl olamaz. Lâkaydî, temizliğe adem-i riʻâyet, hıfzıssıhha kavâʻidinin tatbîkine mâniʻ olan cehâlet fârelerin tekessürünü teshîl eden esbâbdandır. Bu esbâb-ı müheyyiʼe bâkî kaldıkça açılacak mücâdeleden müsbet bir netîce elde edilemez. Esâs, fârelerin beslenmesine muktezî sofra artıklarını ve yemek kırıntılarını meydânda bırak- mamakdır. *** Fârelerin itlâf ve imhâsı için tatbîk edilecek usûl, kapalı olan mahallerde ve kapalı olan mahal- ler hâricinde olmak üzere ikiye ayrılır. Kapalı olan mahallerde itlâf ve imhâ vâsıtası olarak muhnik gazlar istiʻmâliyle hayvânın doğ- rudan doğruya cihâz-ı teneffüsiyesine hücûm edilir. Biraz pahâlıya mâl olsa dahi bu imhâ vâsıtasından her hâlde istifâde edilmelidir. Muhnik yani boğucu gazlardan en müessir olanları bilâ-mâʼ-i kibrîtî (anhydride sulfureux) ile "chloropicrine"dir. Her ikisi de gerek fâreler ve gerek üzerlerindeki haşerât için müessir imhâ hâssasını hâizdir. [58] Kapalı mahaller hâricinde istiʻmâl olunacak imhâ vâsıtaları hayvânın cihâz-ı hazmîsine tevcîh edilir. Vâsıta-i iğfâl olarak verilecek kimyevî zehirlere, mikrop kültürlerine vesâir yemlere karşı fâ- reler zekâları sâyesinde muhterizâne bir vazʻiyet alırlar. Bu hâli mücâdeledeki muvaffakiyetsizliğe atfetmeyerek her defa gûyâ yeniden başlanıyormuş gibi mücâdele idâme edilmelidir. Zâten fârelere karşı istiʻmâl olunan mücâdele vesâitinin kesret ve tenevvüʻü de bu vesâitin ya- pacağı teʼsîrâtın şübheli olduğunu göstermekdedir. Şâyed şimdiye kadar müessir bir usûl keşfedilmiş olsa idi bununla iktifâ edilerek diğerleri ih- mâl olunurdu. ***