HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 9

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 77 3922 salonda mevcûd orkestranın çaldığı İstiklâl Marşı kâimen istimâʻ olundukdan sonra Doktor Refik Beyefendi tarafından Hilâl-i Ahmer'in târîhçe-i teşekkülüne ve yapdığı hizmetlere dâir âtîdeki nutuk îrâd edilmişdir: "-Başvekîl Paşa Hazretleri, Huzzâr-ı Kirâm! Cemʻiyetimiz ellinci yıldönümünü tesʻîd için lütfen huzûrlarıyla bu merâsime büyük bir kıymet ve şeref bahşeden reîsimiz Başvekîl paşa hazretlerine ve daʻvetimizi kabûl ederek ihtiyâr-ı zahmet buyuran zevât-ı muhteremeye en hâr teşekkürâtımızı arz eylerim. Bugün yarım asırlık hayâtını dolduran ve yarım asırlık mâzîsindeki hizmet ve muvaffakiyet- leriyle milletimizin kalbinde derin bir hiss-i takdîr uyandıran Türkiye Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nin mâhiyet ve sûret-i teşekkülü hakkında kısaca maʻlûmât vermeği fâideli buluyorum. Türkiye, Beynelmilel Cenevre Mukâvelenâmesi'ni 1865 târîhinde imzâ etdi ve 1869 târîhinde Mekteb-i Tıbbiye muʻallimlerinden Doktor Abdullah Bey ve arkadâşları Mecrûhîn-i Askeriyeye İm- dâd Cemʻiyeti nâmıyla bir cemʻiyetin nizâmnâmesini kaleme aldılar. Fakat bu nizâmnâmeyi Osmanlı Hükûmeti ehemmiyetle karşılamadı. 1876'da Sırbistan, Karadağ iʻlân-ı isyân edince açılan harb netî- cesi İstanbul'a akın akın mecrûh gelmeğe başladı. O zamân Doktor Abdullah Bey ve arkadaşlarının düşündükleri Mecrûhîn-i Askeriyeye İmdâd Cemʻiyeti'nin mevcûdiyeti ihtiyâcı katʻiyetle hissolundu. Salîb-i Ahmer müessislerinden Mösyö Moynier, Cenevre Mukâvelesi ahkâmından istifâde edebil- mesi için Türkiye'nin Salîb-i Ahmer Cemʻiyetlerine müşâbih bir cemʻiyeti olmasını cemʻiyet-i tıb- biye aʻzâsından dostu Doktor Peştemalcıyan Efendi'ye yazdı. İhtiyâc zâten şiddetle hissedilmekde olduğundan büyük insâniyet-perverin nasîhatı ciddiyetle karşılandı ve ilk defa olarak 1877 târîhinde mecrûhîn ve zuʻafâ-yı askeriyeye imdâd için ilk Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti teessüs etdi. Bu cemʻiyet, teessüsüyle berâber şâyân-ı takdîr mesâʻî sarf ederek 72.583 altın lira toplayarak Osmanlı-Rus Muhâ- rebesi mecrûhîni için bunun 61.000 lirasını sarf etdi. Mütebâkî 12 bin küsûr lira ise harbin hitâmına mebnî bankaya verildi. Lâkin bu cemʻiyetin hayâtı, onu doğuran şerâitin zevâlinden dolayı tevakkuf devresine dâhil oldu. Cemʻiyet lafzından pek ürken müstebid idâre Hilâl-i Ahmer'in faʻâliyeti için vâkiʻ olan teşebbüs ve mürâcaʻatlara dâimâ cevâb-ı red vererek teşebbüsâtı akîm bırakdı ve bu sûretle tâ 1911 senesine kadar Hilâl-i Ahmer âtıl kaldı. İʻlân-ı Meşrûtiyet'i müteʻâkib ilk Hilâl-i Ahmer Cemʻiyeti'nden sağ kalanlarla onlara iltihâk eden faʻâl ve fedâkâr zevât işe sarıldılar. Müstebid idârenin bütün tazyîklerine rağmen Hilâl-i Ah- mer'in [220] sermâye-i mütebâkiyesini kendi nâmına bankada muhâfaza eden Kimyâger Faik Paşa Della Suda, yorulmak bilmez bir saʻy ile merkez-i umûmînin ihyâsına koyuldu ve bu 12.000 altın ihyâ olunan cemʻiyetin ilk sermâyesini teşkîl etdi. Cemʻiyetin yeni nizâmnâmesi kaleme alındıkdan sonra 1911 senesi Nisan'ının birinci günü Sadrıaʻzam merhûm Hakkı Paşa'nın riyâseti altında ilk kongre akd ve merkez-i umûmîyi teşkîl eden otuz zât intihâb olundu ve cemʻiyet faʻâliyete geçdi. Hilâl-i Ahmer'in ihyâen teşekkülünden sonra çok geçmemişdi ki, Trablusgarb ve müteʻâkiben Balkan Harbi ve Harb-i Umûmî hâileleri zuhûr etdi. Huzzâr-ı muhteremeye tevzîʻ olunan Hilâl-i Ahmer Mecmûʻası nüsha-i fevkalâdesinde Hilâl-i Ahmer'in bu harblerde faʻâliyet ve mesâʻîsi hak- kında tafsîlât mevcûd olduğu cihetle fazla söz söylemeği zâid addediyorum. Yalnız Balkan Harbi'nde cemʻiyetin on beş hastahâne ve müteʻaddid çayhâneler açarak binlerce mecrûh ve hasta tedâvî ve yine on binlerce asker ve muhâcire sıcak çay ve yemek tevzîʻ edildiğini ve Harb-i Umûmî'nin muhtelif ce- bhelerinde birçok hastahâneler açılarak buralarda 77.213 hasta ve mecrûh tedâvî edilmiş ve muhtelif çayhânelerde asker ve muhâcirlere çay ve yemek dağı[tı]lmış olduğunu zikretmekle iktifâ edeceğim.