HİLÂL-İ AHMER MECMÛʻALARI / CİLT 9

Türkiye Hilâl-i Ahmer Mecmû‘ası Sayı 76 3867 rin şahs-ı âhar tarafından katʻiyen kullanılmaması lâzım geldiği anlatılmalıdır. Hattâ hastalar dahi gözlerine temâs etmemeğe alıştırılmalı ve ez-kazâ gözlerini karıştırdıkları takdîrde ellerini muzâdd-ı taʻaffün mahlûller ile yıkamalarını usûl ittihâz etmelidirler. Nitekim birçok hastaların bidâyetde bir gözü meûf olduğu hâlde pek az zamânda kendisinin tedbîrsizliği ve ihâtasızlığı yüzünden hastalık diğer göze de sirâyet etmiş olacakdır. Bilhâssa göz bazı devrelerde fazlaca kaşınır ve yanar. Hasta dayanamayıp el parmaklarıyla mütemâdiyen temâs ederek hastalığın mikroplarını parmak uçlarında taşımış olur. Bu gibi parmakların âile efrâdı için ne derece muzır olacağı bedîhîdir. Hattâ edebiyât-ı tıbbiyede trahomluları muʻâyene eden dalgın ve lâkayd sıhhiye meʼmûrlarının bu tarz muʻâyene ile hastalığı sağlam gözlere bile nakletdiği yazılmışdır. Trahom mücâdelesinde kasaba ve köy sokaklarının tozu ile haşerâtdan âdî karasineklerin de nazar-ı dikkate alınmaları lâzım gelir. Fi'l-vâkiʻ sirâyetde rüzgârlar pîşgâhında seyr u sefer eden so- kak tozları mühim bir âmil olmakdadır. Tozların bilhâssa ince aksâmı rüzgâr istikâmetinde gözün en nâzik tabaka ve en amîk noktalarına kadar giderek mütemâdî tahrîşâta sebebiyet verdikleri ve orada takarrür ederek hastalık âmillerini taşıdıkları fennen isbât edilmişdir. Pislik ile ülfet eden âile ve eşhâsın gözyaşı ve çapaklarına üşüşen karasineklerin hastalık âmil- lerini ayak mafsallarına ve ağız hortumlarına alarak mihanikî bir tarzda nâkil-i maraz oldukları da muhakkakdır. [171] Bilhâssa Arabistan'da ve hâr iklîmlerde yaşayıp sineklerin hücûmuna alışmış olan kim- selerde bu haşerâtın göz kapakları etrâfında hatt-ı harb nizâmında bir diziye dizildikleri ve şahsın bundan katʻiyen tahassüs etmediği nazar-ı iʻtibâra alınırsa hastalığın aynı âile ve muhîtde ne derece kolaylıkla sirâyet edeceği ve hasâr yapacağı kolaylıkla anlaşılabilir. Cümle-i asabiyesi bu derece cevâbdan âciz bir trahomlunun mücâdele nokta-i nazarından muhakkak tecrîdi îcâb edecekdir. Gerek toz ve gerekse karasinekleri nazar-ı iʻtibâra alarak mücâdele mıntıkasında bu iki portöre karşı lâzım gelen tedâbîr ihmâl edilmemelidir. Tozlu mevsimlerde sokakları sulamak, gübreleri yakıp sineklerin yumurtlamasına mâniʻ olmak ve karasineklerin itlâfına gayret etmek ve gözlük taşımak bu tedâbîrden maʻdûddur. Bilhâssa gözleri hasta olup ifrâzât akan eşhâs ya bir pansuman veya göz- lük iʻânesi ile hârice sirâyet etmeyecek tarzda kapamak veya yüzlerinde peçe taşımak ve hattâ bazı şerâitde tecrîd ve tevkîf etmek de muvâfıkdır. Bu gibi hastaların tedâvî edilecekleri hastahâne ve serî- riyâtlar muhakkak ayrı pavyon tarzında inşâ ve teʼsîs olunmalıdır. Burada çalışacak heyʼet-i tıbbiye ve sıhhiye ayrı bir sûretde tenvîr ve irşâd edilmeli ve hâricde bir tek vakʻa olsun, ihdâsına sebebiyet verilmemelidir. Hükûmet-i Cumhûriye'nin birkaç seneden beri başladığı trahom mücâdelesinde büdcenin vüsʻati derecesinde muvaffak olduğu bir hakîkatdir. Gerek mücâdele sâhasının vüsʻati ve gerek yapı- lagelen mesâʻî ve gayret ne kadar mahdûd olursa olsun, halkı tenvîr ve irşâd nokta-i nazarından pek mühim muvaffakiyet kazanılmışdır. Niʻmet-i basardan mahrûm edecek kadar kâhir bir ictimâʻî âfet ile senelerden beri hem-dem olan zavallı halk kitlesi bugün hiç olmazsa illetin savlet ve dehşetinden haberdâr olmakda ve kendisini teşfiye ve tesliye edecek heyʼet-i sıhhiyenin muʻâvenet ve imdâdı kar- şısında bulunmakdadır. Bu terbiyeyi alan ve meşʼûm âkıbete müdrik olan halk verilegelen ictimâʻî ve tıbbî konferanslar ile muhît ve âilelerini de tenvîr edeceği cihetle âfetin sirâyet şebekesi az zamânda bittabʻ tahdîd olunacakdır. Bilhâssa musâbların pek çoğunun küçük yaşda iken âile ocağında ve anne kucağında bulaştıkları nazar-ı iʻtibâra alınırsa ebeveyni ne derece irşâd ve tenvîr etmek îcâb edeceği yek-nazarda ve kolaylıkla anlaşılabilir. Mücâdele tertîbâtı bir tarafdan tedâvî husûsâtıyla meşgûl ol- makla berâber en mühim tedâbîri hastalığın vikâye ve tahaffuzu husûsuna tatbîk etmelidirler. Hayâtî istatistiklerin tavassut ve iʻânesi ile vikâye tedâbîrinin trahom mücâdele menâtıkında ne derece mu-